Experts: als we niet strenger ingrijpen, dreigen Italiaanse toestanden
Als Nederland niet per direct draconische maatregelen neemt tegen het coronavirus, zijn Italiaanse toestanden in ons land niet uit te sluiten. Daarvoor waarschuwt een groeiende groep experts.
Hanneke van Houwelingen en Chris van Mersbergen 12-03-20, 03:00
Steeds meer deskundigen stellen dat de overheid in heel het land strengere maatregelen moet afkondigen, zoals het verbieden van alle grote evenementen. Nu is die maatregel alleen in Brabant genomen. Gisteren werd bekend dat het aantal besmettingen in ons land met 121 is toegenomen, waardoor het totaal uitkomt op 503. Vijf mensen zijn inmiddels overleden. Wereldgezondheidsorganisatie WHO riep het virus gisteren uit tot pandemie, een epidemie op wereldwijde schaal.
Bovendien lijkt nieuw onderzoek uit te wijzen dat ook mensen voordat ze ziekteverschijnselen krijgen anderen kunnen besmetten (zie kader onderaan dit verhaal). Dat betekent dat het virus zich ook ongemerkt kan verspreiden, en dat er misschien veel meer mensen besmet zijn dan tot dusver bekend. ,,Ik ben blij dat er maatregelen in Brabant zijn genomen, en hopelijk is het voldoende, maar daar ben ik niet zeker van”, zegt epidemioloog Niel Hens van de Vlaamse Universiteit Hasselt, die samen met Leidse wetenschappers het nieuwe onderzoek leidde. ,,Als we nu niet streng genoeg ingrijpen, gaan we misschien Italië achterna.”
Dat vindt ook Reinoud Bon, die 21 jaar lang actief was als inspecteur volksgezondheid. ,,Ik heb nog geen enkele harde aanwijzing gezien die mij vertelt dat het hier anders zal gaan dan in Italië. De grafieken van de ontwikkelingen in Nederland lijken veel te veel op die van Italië twee weken geleden.”
Grote evenementen
Ook de Groningse microbioloog Alex Friedrich stelt daarom dat grote bijeenkomsten in heel het land moeten worden afgelast. Dezelfde roep klinkt in België. Tot nu zijn in Nederland alleen in Brabant evenementen met meer dan duizend bezoekers, zoals eredivisiewedstrijden en carnavalsoptochten, verboden. Andere voetbalwedstrijden gaan gewoon door, mét publiek, liet de KNVB gisteren weten.
Lege terrassen in een winkelstraat in het regenachtige centrum van Tilburg.
Lege terrassen in een winkelstraat in het regenachtige centrum van Tilburg. © ANP
In omringende landen zoals Duitsland worden veel voetbalduels afgelast of zonder publiek afgewerkt. De Duitse bondskanselier Angela Merkel vreest dat ‘zestig tot zeventig procent’ van de bevolking het virus uiteindelijk onder de leden zal krijgen.
Het RIVM laat in een reactie weten dat het kiest voor ‘proportionele maatregelen’. ,,We sluiten niet heel het land af”, zegt woordvoerder Harald Wychgel. Bovendien heeft het RIVM nog zijn bedenkingen bij de resultaten van de nieuwe studie. ,,De WHO en het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding stellen tot nu toe dat er maar een heel kleine kans is dat je het virus kunt overdragen in de periode voor je de ziekteverschijnselen krijgt. Wij volgen die lijn.”
Handen schudden
Er is meer kritiek op de manier waarop de overheid omgaat met de bestrijding van het coronavirus. Waarom zijn we twee weken geleden, toen het coronavirus Nederland bereikte, bijvoorbeeld niet opgehouden met het schudden van handen? Het is een van de dingen die Reinoud Bon niet begrijpt. ,,Eerst zeggen dat handenschudden prima is en dan maandag ineens vertellen dat we het niet meer moeten doen, dat is verwarrend. Het ondermijnt het gezag van de overheid.”
Bon (68) werkte 21 jaar lang voor de inspectie voor de gezondheidszorg, die zich destijds nog bezighield met de infectieziektenbestrijding. Hij is erg kritisch op de manier waarop Nederland het coronavirus bestrijdt. Volgens Bon verzaakt het ministerie van Volksgezondheid op het gebied van een essentiële taak: publieksvoorlichting. ,,Wereldgezondheidsorganisatie WHO roept landen op om de bevolking beter voor te lichten. Maar Nederland heeft nog geen goede, brede campagne opgestart. Het gedrag van mensen bepaalt hoe snel het virus zich verspreidt, en dus ook in hoeverre ziekenhuizen ontwricht raken, en onze economie wordt geraakt.”
Concrete adviezen
Adviesteksten op de website van het ministerie en het RIVM zijn belangrijk, zegt Bon. ,,Maar dat is geen actieve publieksvoorlichting! Waar zijn de concrete adviezen voor specifieke groepen: voor het reizen per trein, voor kappers, winkeliers, voor de kinderopvang, het uitgaansleven? Hoe bereik je mensen met een verstandelijke beperking? Ik mis een SIRE-achtige campagne waarmee je actief een groot publiek bereikt. Je had dit allemaal voor kunnen bereiden, want je wist in januari dat het eraan kwam.”
© ANP
De logica in de maatregelen ontbreekt, vindt de oud-inspecteur. ,,Je krijgt als Brabander het advies om niet naar je werk te gaan, maar mag nog wel naar de kroeg. Dat begrijpen mensen toch niet?” Ook Niel Hens, epidemioloog aan de Universiteit Hasselt, stelt dat de richtlijnen ‘duidelijker’ en ‘strenger’ moeten. De extra maatregelen in Brabant zouden voor het hele land moeten gelden. ,,Schort overal tijdelijk de publieke bijeenkomsten op, beperk het aantal sociale contacten en werk zoveel mogelijk thuis,” adviseert hij.
Vooraf ingrijpen
Henk van Gerven, SP-Kamerlid en oud-huisarts, is ook voor een stevigere aanpak. ,,Je ziet het aantal ongecontroleerde besmettingen toenemen. We hadden al veel eerder over moeten gaan op het stoppen met handen schudden.” Van Gerven vindt ook dat grote evenementen in heel het land verboden zouden moeten worden. ,,Je moet vooraf ingrijpen. Anders loop je echt achter de feiten aan.”
De oproep vindt weerklank bij microbioloog Alex Friedrich van het UMCG in Groningen. Friedrich wil dat de overheid direct een streep zet door alle grote evenementen, liet hij weten aan RTV Noord. ,,Ik weet niet waarom de overheid aarzelt. Als we nu niks doen, betalen we later de rekening.”
Logisch en proportioneel
Niet iedereen deelt de kritiek op het functioneren van de overheid. Sterker nog: de meeste experts staan vierkant achter de manier waarop het coronavirus in Nederland tot nu toe is aangepakt, zegt arts-microbioloog Marc Bonten van het UMC Utrecht. ,,Het is heel makkelijk om kritiek te hebben. Maar ga er maar eens aan staan. Dit is een virus dat je nog niet goed kent, elke dag komen er nieuwe inzichten op ons af. Ik zou zeggen dat er tot nu toe logisch en proportioneel gereageerd is. Wat moet je dan: meteen het hele land platleggen? Geen eredivisievoetbal in Groningen als daar geen enkel besmettingsgeval is?” (Inmiddels zijn er ook in Groningen coronabesmettingen geconstateerd, red.)
Niet alleen de overheid moet meer doen, ook de burger moet zichzelf kritischer in de spiegel aankijken, vindt Andreas Voss, hoogleraar infectiepreventie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. ,,De publieke opinie moet nu echt omslaan, in heel Nederland. Iedereen moet beseffen dat de adviezen die je krijgt van het RIVM geen grapjes zijn. Alleen als we nu de schouders eronder zetten, kunnen we de stijgende curve van het aantal besmettingen misschien nog ombuigen. We moeten ons leven echt aanpassen.”