Nog meer over Janssen:
'We zijn getuige van het ergste van het ergste'
Een meevaller in al het sombere nieuws over corona: met een beetje geluk heeft farmabedrijf Johnson & Johnson begin volgend jaar al een vaccin beschikbaar. Dat is te danken aan de snelle vooruitgang die het bedrijf vanuit zijn Leidse vestiging heeft geboekt. Het Amerikaanse concern besloot deze week $1 mrd te investeren in de verdere ontwikkeling en productie van zijn coronavaccin, in samenwerking met het Amerikaanse overheidsagentschap Barda.
De investeringssom maakt in één klap duidelijk dat Johnson & Johnson tot de koplopers behoort in de zoektocht naar een effectief vaccin. Enkele biotechbedrijven zijn sneller met testen op mensen, maar Johnson & Johnson begint nu al met productie van een vaccin. De onderneming kan ook voortbouwen op ervaring die is opgedaan met de ontwikkeling van onder meer een vaccin tegen ebola.
De urgentie is enorm, zo zegt Paul Stoffels, Chief Scientific Officer van het Amerikaanse concern. Stoffels is een Belgische arts, die naast CSO ook vicevoorzitter is van Johnson & Johnson. In een telefonisch interview legt hij uit waarom hij vreest dat de corona-uitbraak uitloopt op een 'wereldcrisis van ongekende omvang'. En hoe die mogelijk is te voorkomen.
De ontwikkeling van een coronavaccin gaat sneller dan verwacht. Hoe is dat gelukt?
'We gingen er aanvankelijk vanuit dat we in januari volgend jaar de eerste klinische testen op mensen konden uitvoeren. Dat hebben we eerst weten te versnellen naar november en nu zelfs naar begin september, dankzij een combinatie van factoren.'
'Belangrijk is geweest dat we op basis van gesprekken met toezichthouders konden besluiten om dierproeven over te slaan. Dat wil zeggen dierproeven gericht op bijwerkingen. We hebben eerder al vier vaccins ontwikkeld met dezelfde technologie. We hebben al 50.000 mensen gevaccineerd in een klinische studie. Dat geeft een goed inzicht in de veiligheid van onze vaccins.'
'Bovendien hebben we naar de technische aspecten gekeken. Daardoor kunnen we nu veel sneller voldoende vaccin maken voor klinisch onderzoek op mensen.'
'De komende maanden moet blijken of we dieren ook kunnen beschermen tegen de ziekte of tegen het virus. Die uitslag moet ons extra zekerheid geven, zodat we in september kunnen beginnen met klinische studies op mensen. Tegen het einde van het jaar weten we dan of het vaccin bescherming biedt.'
Is er nog uitzicht op meer tijdwinst?
'Je kunt de honderd meter in tien seconden lopen, maar niet in vijf. Dat gaat gewoon niet. Maar goed, misschien kunnen we nog wat tijd winnen als we gaan testen op mensen. Het is nu aan ons klinische team om na te denken hoeveel sneller we kunnen werken.'
Johnson & Johnson heeft besloten om het vaccin nu al grootschalig te gaan produceren. Terwijl nog maar moet blijken of het vaccin werkt.
'We nemen hiermee een groot bedrijfsrisico. Maar het kan niet anders als we volgend jaar honderden miljoenen mensen willen vaccineren.'
'Voor onze productie gebruiken we een eigen biologische cellijn, de Per.C6, afkomstig van het Nederlandse biotechbedrijf Crucell. Die geeft een logaritmisch hogere opbrengst, maar zelfs dan moeten we nu al beginnen met productie. Anders kunnen we met ons vat van 2000 liter - wat de standaard is voor een moderne vaccinfabriek - volgend jaar geen 300 miljoen doses produceren.'
Hoe groot is de kans dat u straks te laat bent, omdat andere bedrijven of wetenschappelijke instellingen sneller zijn?
'Die kans is er natuurlijk. Maar we zien dat niet als een probleem. Het is heel belangrijk dat er veel verschillende vaccins worden ontwikkeld, omdat er altijd een paar kunnen mislukken. Het is absoluut noodzakelijk dat er meer treinen op de rails worden gezet en hopelijk met tgv-snelheid. Er zijn miljarden mensen in de wereld die een vaccin nodig zullen hebben.'
Janssen heeft als een van eersten, in januari, al stappen gezet in de ontwikkeling van een vaccin. Was u toen al gealarmeerd?
'We hebben in Leiden zulke gretige wetenschappers, die waren al begonnen met hun onderzoek voordat hun leidinggevenden erom vroegen. Dat is misschien typisch voor Nederlanders, maar zeker ook typisch voor wetenschappers. Die wachten niet tot iemand met een vraag komt, die beginnen gewoon.'
'Dat ze al waren begonnen, is ook niet zo verwonderlijk. Want we zijn al jaren lang bezig met vaccins. Eerst samen met professor Jaap Goudsmit en later ook met vaccins tegen ebola en Mers. Het coronavirus was niet nieuw voor ons.'
'Direct nadat Chinese wetenschappers de code van het virus hadden gepubliceerd, zijn ze in Leiden stukjes van het virus gaan namaken. Zo hebben we vanaf half januari aan het vaccin kunnen werken. Het is spectaculair wat ze sindsdien in Leiden hebben gedaan, onder leiding van Hanneke Schuitemaker en haar team. In tien weken tijd hebben ze tien verschillende vaccinconstructen (prototypes, red) gemaakt en getest. En tegelijkertijd is bekeken of die vaccins in grote aantallen zijn te produceren. Een gigantische klus. Zo zijn we in tien weken van een stukje code op papier tot een vaccinselectie gekomen.'
Johnson & Johnson zal zijn vaccin tegen kostprijs op de markt brengen, als het middel wordt goedgekeurd. Waarom vindt u dat belangrijk nu al te melden?
'Het voorkomt meteen een enorme discussie. We doen dit niet voor de winst. De schade die deze ziekte toebrengt aan de maatschappij, de wereldeconomie, aan families en individuen is zo groot, daar moet een einde aan komen. Daarvoor is een vaccin nodig, zo snel mogelijk, ze goed mogelijk en ook zo toegankelijk mogelijk.
'We gaan dat op non-profitbasis doen. De kosten kunnen we nog niet exact bepalen, maar we streven naar ongeveer dezelfde prijs als die voor het normale griepvaccin, de griepprik. En die is om en nabij de tien euro. We zullen onze inkomsten genereren via andere geneesmiddelen.'