Als alles na een coronabesmetting ineens naar ui ruikt
Julia Cornelissen 11:48
Covid-19 kan leiden tot parosmie, een aandoening die geuren vervormt. Zo kunnen vlees, eieren, wijn of zelfs je partner opeens afstotelijk ruiken. De stoornis kan serieuze gevolgen hebben voor de (mentale) gezondheid.
Beeld: iStock/FD Studio.
Als de Britse Victoria Bittle (34) in juli haar koelkast opendoet, komt een hevige geur van rottend eten haar uit het niets tegemoet. Ze haalt alle plankjes leeg en boent de kast grondig. Alleen haar tegenstribbelende partner, die zegt dat alles normaal ruikt, voorkomt dat ze al hun eten weggooit. ‘Die avond, toen alles in een pizzeria naar het riool rook, moest ik inderdaad erkennen dat het aan mij lag,’ zegt Bittle, die in een ziekenhuis werkt als diëtist.
Bittle is één van de honderdduizenden mensen met parosmie. Hoeveel mensen precies last hebben van de aandoening — die (voorheen prettige) bestaande geuren vervormt — is onduidelijk. Recent onderzoek wijst uit dat ongeveer de helft van de covidpatiënten met geur- en smaakveranderingen te maken krijgt. Van hen geeft weer de helft aan last te hebben van parosmie.
‘Veel mensen met het coronavirus krijgen anosmie; ze ruiken plots niets meer, omdat het virus het reuksysteem aantast’, zegt Chrissi Kelly, oprichter van de liefdadigheidsinstelling AbScent. Deze organisatie biedt informatie en steun aan mensen met reukstoornissen. ‘Naarmate ze herstellen, blijft een deel van deze mensen achter met een vervormd reukvermogen. Dat komt doordat aangetaste zenuwen zich langzaam herstellen, en dit heeft invloed op de manier waarop berichten naar de hersenen worden verzonden.’
Deze informatie kan Bittle in juli nog nergens vinden. Zij is in april besmet met het coronavirus en denkt daarna helemaal hersteld te zijn — haar reukvermogen heeft ze in de tussenliggende maanden teruggekregen. Wel stuit ze nadat alles raar is beginnen te ruiken op Kelly’s organisatie. Het is voor haar een redding te zien dat ze niet de enige is. AbScent verenigt op Facebook patiënten in steungroepen. Inmiddels delen ruim 30.000 mensen daar hun ervaringen.
Parosmie beïnvloedt de geur van specifieke (voedings)middelen, dus delen leden wat ze noodgedwongen uit hun dieet hebben geschrapt. Ze waarschuwen elkaar bijvoorbeeld voor knoflook, vlees, watermeloen, eieren, wijn, koffie, tandpasta. Ze beschrijven hoe deze middelen ineens rottend, naar het riool, koperachtig, chemisch, of naar ui ruiken. Ze delen recepten die ze ‘veilig’ achten, en cosmeticamerken die nog wél lekker ruiken. Bittle wordt van de ene op de andere dag vegetariër.
Doktoren begrijpen het niet
Het vinden van steun en informatie is het lastigste aan het hebben van een ‘nieuwe’ ziekte, zegt de diëtist. Parosmie is geen echt nieuw verschijnsel: het kan ook een bijwerking zijn van andere ziektes, zoals kanker, virale infecties, en hersenaandoeningen. Maar doordat het een symptoom van het coronavirus is, is het aantal patiënten het afgelopen jaar enorm gegroeid.
‘Mijn collega’s in het ziekenhuis begrepen het niet. Mijn eigen huisarts keek me raar aan en kon me geen advies geven; hij suggereerde alleen een MRI-scan. Wat psychologisch echt pijn gaat doen, is dat niemand weet of het beter gaat worden. Hoelang heb ik dit nog? Blijft eten voor altijd zo ruiken?’
‘Dit is inderdaad wat de aandoening zo zwaar maakt,’ zegt Duika Burges Watson, die een onderzoeksteam leidt aan de Britse Newcastle University. Nog steeds is veel onbekend, volgens de onderzoeker. ‘We weten dat parosmie altijd overgaat bij patiënten die het krijgen als gevolg van een andere ziekte. Maar we zien ook dat reukstoornissen na covid-19 anders verlopen. Mensen krijgen er soms bijvoorbeeld vrij laat last van.’
Zo ook Bittle, bij wie alles pas drie maanden na haar besmetting begint te stinken. ‘En het kan lang duren’, zegt Burges Watson. ‘Naar schatting 10% van de getroffenen heeft er na veertien maanden pandemie nog steeds last van.’
Psychologische gevolgen
Burges Watson publiceerde in november een paper over de invloed van een reukstoornis op het dagelijks leven van patiënten. ‘De uitkomst van mijn onderzoek is ernstig’, zegt ze. ‘Parosmie is een zwaar onderschat fenomeen. Ik heb nog niemand ontmoet die er niet op een of andere manier last van heeft.’
Ze somt op wat de psychische gevolgen kunnen zijn: mensen worden depressief, angstig, en raken vervreemd van hun omgeving. ‘Je reukvermogen is heel belangrijk voor een gevoel van verbinding met de wereld om je heen. Ik hoor van mensen dat zij zich losgezongen voelen van hun omgeving, doordat ze de regen niet kunnen ruiken, of de geur van eten in de keuken van vrienden.’