Nederland spil in Russische kapitaalvlucht
De Poolse dochter van ING heeft zijn klanten jarenlang geholpen dubieus geld vanuit Rusland weg te sluizen. De sleutelspelers die deze kapitaalvlucht naar het Westen faciliteerden zijn twee obscure Nederlandse vennootschappen die bankierden bij ING Bank Slaski, de Poolse tak van ING.
Dat blijkt uit Amerikaanse staatsgeheime documenten en meldingen van verdachte transacties, die zijn ingezien door het FD. De gegevens zijn in handen van het onderzoekscollectief International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ), waarbij ook Trouw en onderzoeksplatform Investico zijn betrokken.
De Amerikaanse antiwitwasautoriteit FinCEN waarschuwde in 2017 in een geheim rapport voor het zogenoemde Moscow Mirror Network, dat was opgezet om tientallen miljarden roebels naar het Westen te sluizen. Ook Amerikaanse grootbanken trokken al jaren geleden bij hun autoriteiten aan de bel over de verdachte megatransacties, die deels via Poolse ING-bankrekeningen liepen.
Sleutelspeler nog altijd ING-klant
Het Poolse filiaal heeft de Russische kapitaalvlucht vooral in 2014 gefaciliteerd voor zijn klanten, zo blijkt uit de transactiemeldingen. Bronnen binnen ING bevestigen dat één van de twee betrokken Nederlandse bedrijven, Tristane Capital bv, nog altijd klant is bij de bank. ING is momenteel bezig om afscheid van dit bedrijf te nemen. In 2018 werd al de klantrelatie beëindigd met de andere partij, Schildershoven Finance bv genaamd.
Het wegsluizen gebeurde via zogeheten 'mirror trades' (spiegeltransacties), waarbij gelijktijdig effecten in de ene valuta gekocht en in een andere verkocht worden. Normaal kan op basis van wisselkoersen een waardeverschil ontstaan, waarmee winst kan worden gemaakt. Spiegeltransacties zijn op zichzelf niet verboden, maar op de banken die ze faciliteren rusten zware antiwitwasverplichtingen.
Risico op witwassen
Door de omzetting in valuta — in dit geval van roebels in dollars — kan namelijk ook vermogen uit een land worden verplaatst. Daarbij is het risico op witwassen levensgroot aanwezig. Banken kunnen zwaar gestraft worden wegens het faciliteren, zo heeft Deutsche Bank ondervonden. In 2017 kreeg de financiële instelling een boete van $630 mln van Amerikaanse en Britse autoriteiten wegens het niet-naleven van antiwitwascontroles bij zulke transacties.
De spiegeltransacties brengen ING opnieuw in verlegenheid. In 2018 trof de bank al een schikking voor meerdere zaken waarbij de witwascontroles slecht op orde waren. Daar staat tegenover dat ING zijn leven sindsdien gebeterd heeft, en dat de bank in de ogen van Nederlandse autoriteiten anno 2020 vooroploopt op het gebied van naleving. ING zegt in een reactie op een reeks schriftelijke vragen geen uitspraken te doen over individuele klanten, transacties of interacties met toezichthouders.
Kapitaalvlucht is een ernstig vergrijp in de ogen van de Russische autoriteiten, die jaarlijks vele tientallen miljarden het land uit zien stromen en daarmee veel belastinginkomsten mislopen. Schattingen gaan ervan uit dat er in een kwarteeuw zo'n €700 mrd Rusland uit is gesluisd. Economen zien die uitstroom als één van de belangrijkste verklaringen waarom de Russische economie niet in staat is tot duurzame groei.
54 offshorebedrijven
In het rapport van FinCEN wordt een netwerk blootgelegd, dat sterke connecties heeft met de zaken waarvoor Deutsche Bank is beboet. Partijen zouden via spiegeltransacties met Russische aandelen en obligaties voor minstens $1 mrd per maand verplaatsen. Het netwerk zou in handen zijn van vier Russen, die 54 offshorebedrijven beheren in onder meer Cyprus, Panama en de Britse Maagdeneilanden.
FinCEN wijst in het rapport de Nederlandse obligatiehandelaren Schildershoven en Tristane aan als twee van de belangrijkste 'sleutelpartijen', die Russische effecten slijten bij westerse grootbanken als Deutsche Bank en Credit Suisse.
Uit meldingen van Amerikaanse banken bij FinCEN blijkt dat beide Nederlandse partijen alleen al in 2014 en 2015 in totaal ruim $675 mln overmaakten aan twee offshorebedrijven die onderdeel uitmaken van het netwerk. De bedragen zijn overgeboekt naar rekeningen bij het branchekantoor van Danske Bank in Estland. Die vestiging raakte in 2018 in opspraak, toen de bank moest toegeven dat de tak circa €200 mrd aan verdachte transacties had doorgelaten.
De Nederlandse obligatiehandelaren bankierden niet alleen bij ING Polen, maar lieten ook de afwikkeling van hun obligatietransacties (de settlement) door de ING-dochter doen.
Beide bedrijven hebben geen vergunning van de toezichthouder op de financiële markten AFM. Als zij alleen handelen in obligaties voor eigen rekening dan hebben ze daar volgens de geldende regels geen vergunning van de AFM voor nodig, zo zegt een woordvoerder.