Winter bij ASML was koud maar kort
door Harrie Verrijt. zaterdag 02 januari 2010 | 02:45 | Laatst bijgewerkt op: maandag 04 januari 2010 | 17:33
Er heerst weer volop bedrijvigheid in de gebouwen van ASML. Rechtsonder de in juni gereed gekomen nieuwe cleanroom met kantoorgebouwen voor de NXT- en EUV-machines. foto Ronald Otter
Het verhaal van de crisis bij ASML is het verhaal van de vorige winter. Toen in de herfst van 2008 de bladeren van de bomen vielen, werd de orderportefeuille bij ASML ook steeds leger.
Terwijl in januari de extreme vorst van 22 graden onder nul zelfs de winterprei in de regio teveel werd, bevroor tevens de omzet bij de chipmachinefabrikant. Maar toen de lente zich aandiende, schenen ook bij ASML al weer de eerste zonnestraaltjes van de opleving.
De crisis heeft zich bij ASML volgens het boekje gedragen. De chipmarkt is een cyclische markt die vroeg en heftig reageert op economische schommelingen. Bij ASML was de reactie op de crisis er inderdaad vroeg en extreem heftig. In die eerste maanden van 2009 was de omzet van het concern verschrompeld tot 184 miljoen euro. Dat is eenvijfde van de omzet in dezelfde maanden in 2008.
Dat ASML zo hard werd getroffen komt door een soort zweepslageffect. Die begint met de consument die minder apparaten met chips koopt. Dan komt er een mechanisme op gang waarin alle lagen in de productieketen gaan interen op hun voorraden. Zo verhevigt de crisis zich tot aan de top van die productieketen waarin ASML zich bevindt. De toeleveranciers van ASML bevinden zich in de keten daar nog boven. Omdat ook ASML zijn voorraden aansprak, hebben de toeleveranciers het vorige winter ook zeer hard voor hun kiezen gekregen.
Achteraf blijkt dat topman Eric Meurice en zijn raad van bestuur zeer goed waren voorbereid. Het bedrijf begon in november 2008 al met de afbouw van zijn flexibele schil, een minder charmante naam voor de mensen die bij ASML werken zonder een vast contract. Er werd afscheid genomen van 1.000 mensen in de productie. Ook werd voor 1.100 vaste mensen werktijdverkorting aangevraagd. Tegelijk werd er een voorziening getroffen van 135 miljoen euro om kosten te besparen. Er werd bovendien een strategie gevolgd, onder meer door gebruik te maken van voorraden, die ervoor zorgde dat de kaspositie gezond bleef. Steeds was er een miljard euro in kas, zonder dat er schulden werden gemaakt. Aan het begin van dit jaar was ASML helemaal winterklaar.
Verrassend vroeg kwamen in het voorjaar alweer de eerste tekenen van herstel. Bij de presentatie van de kwartaalcijfers half april was financieel topman Peter Wennink voorzichtig optimistisch over de ontwikkeling op de chipmarkt. Hij voorspelde voor het tweede halfjaar kwartaalomzetten tot een half miljard euro.
Toen eind juni de werktijdverkorting voor 1.100 mensen afliep, stond de raad van bestuur voor de beslissing of deze regeling moest worden ingewisseld met de opvolger, deeltijd-WW. Meurice en Wennink wisten het toen al zeker: het bedrijf moest weer gewoon volop aan de slag. Dat dit nodig was, bleek bij de resultaten die in het derde kwartaal werden geboekt. De omzet was met 555 miljoen euro weer goed om aan te zien en er werd weer een bescheiden winst gemaakt. Nog hoopgevender was het aantal bestellingen van nieuwe machines. Chipfabrikanten wilden weer voor 777 miljoen euro aan nieuwe machines. Met levertijden van ongeveer een half jaar een zeer veelbelovend perspectief voor het nieuwe jaar. Bovendien waren de voorspellingen voor het laatste kwartaal van 2009 gelijkluidend.
ASML heeft op de beurs steeds veel vertrouwen gekregen. In de loop van de crisis was de koers beter dan het gemiddelde en sinds maart is hij zo ongeveer verdubbeld tot het huidige niveau van 24 euro. Beursanalisten waarderen de open en heldere communicatie over de koers van het bedrijf en over de reële verwachtingen en voorspellingen. Het voorbereid zijn op een crisis als deze en het beleid om bij bezuinigingen het budget voor onderzoek en ontwikkeling te ontzien, wekken waardering.
Intussen is ASML de flexibele schil weer snel aan het uitbreiden met honderden uitzendkrachten. Het bedrijf bereidt zich voor op een hectisch eerste halfjaar van 2010. Voor meer dan anderhalf miljard euro aan bestellingen moeten dan worden geleverd.
Of het tweede halfjaar ook zo goed gaat draaien, is de vraag. ASML zegt dat de huidige opleving komt doordat zijn klanten verouderde machines willen vervangen. Als die vernieuwingen zijn doorgevoerd, moet de economie weer zo op toeren zijn gekomen dat klanten ook hun capaciteit willen uitbreiden. Pas dan is de zomer voor ASML pas echt aangebroken.