Bitcoin is niet de moeder aller bubbels
Wanneer is iets een financiële bubbel? Als particuliere beleggers zich massaal melden op de aandelenbeurzen? Als de WOZ-waarde van huizen in een hoofdstad met 15% stijgen? Als een van zijn voetstuk gevallen voormalig eigenaar van een failliete bank met - eufemistisch uitgedrukt - controversiële verkoopmethoden het gezicht wordt van een bedrijf dat een einde wil maken aan onduidelijkheden bij cryptobeursgangen?
Nu zijn zeepbellen helaas pas achteraf goed in kaart te brengen. Maar bovenstaande voorbeelden zijn allemaal een greep uit het nieuws van deze week. Sterker nog, het waren drie berichten van donderdag.
En dan is er nog de bitcoin. De grootste cryptomunt tikte deze donderdag bijna de $7500 per eenheid aan. Daarmee is de virtuele munt dit kalenderjaar al 7,5 keer over de kop gegaan en is het rendement sinds eind 2015 meer dan 1700%. Bubbel?
Hoe verleidelijk het ook is om hier volmondig vanuit de onderbuik dan wel gezond verstand 'ja' op te antwoorden, de prijsvorming alleen hoeft niet alles te zeggen. Met de nadruk op hoeft. Het zegt wel iets, maar wat?
Is het wel een munt?
De eerste vraag die gesteld moet worden of bitcoin wel een munt is. Afgaande op de gangbare definitie moet die dan voldoen aan drie voorwaarden. Ten eerste moet een munt kunnen functioneren als oppotmiddel, daarnaast als gemeenschappelijke rekeneenheid dienen voor prijzen en als laatste kunnen functioneren als ruilmiddel. Hoewel de meningen verschillen of bitcoin niet maximaal gedeeltelijk als oppot- of ruilmiddel kan worden ingezet, het is onomstreden dat de cryptomunt op dit moment niet aan alle drie de voorwaarden voldoet. Dus nee, het is geen geld.
Bij ING, waar econoom Teunis Brosens regelmatig schrijft over cryptovaluta's, houden ze nog wel de slag om de arm dat bitcoin, of een variant daarvan, het eventueel zou kunnen worden. Maar dan is er wel een soort centrale bank als autoriteit nodig die voor prijsstabiliteit en liquiditeit kan bewerkstelligen. Ook moeten cryptovalutagemeenschappen ervoor zorgen dat er vertrouwen in de munt komt. Maar tot die tijd, concludeert Brosens, zijn cryptovaluta's 'ongeschikt voor massa-aanvaarding'.
Een beleggingscategorie?
Dan is de volgende vraag of cryptomunten misschien een eigen beleggingscategorie zijn? Volgens de voorzitter in ruste van de Chicago Mercantile Exchange (CME) is dat wel zo, maar die beurs lanceerde recent dan ook derivaten op bitcoin. Dat zou zijn visie gekleurd kunnen hebben, natuurlijk.
Bij vermogensbeheerder Standard Life denken ze daar anders over. Bitcoin is niet gekoppeld aan aan enige onderliggende waarde of kasstroom die van zichzelf intrinsieke waarde heeft. Daarom zegt Arne Staal, hoofd kwantitatieve strategie voor meerdere beleggingscategorieën bij de vermogensbeheerder: 'Ik denk dat we nog ver weg zijn van een wereld waarin bitcoin-futures worden gebruikt voor iets anders dan zeer speculatief sentimentgedreven handel. Op dit moment is bitcoin eerder een loterijticket dan een beleggingscategorie.'
‘Op dit moment is bitcoin eerder een loterijticket dan een beleggingscategorie.’• Arne Staal, Standard Life
Irrationeel
Dan de vraag of Bitcoin kwalificeert als bubbel. In de financiële wereld zijn in de loop der tijd door verschillende analisten daarvoor wat karakteristieken geformuleerd die irrationeel gedrag van beleggers beschrijven, recent door een portfoliomanager van Algebris - een beleggingsboetiek met zo'n €10 mrd onder beheer - in een rapport werden herhaald.
In het geval van bitcoin wordt aan zeker zeven van de tien punten voldaan. Het voornaamste punt is: 'deze keer is het anders', want de blockchaintechnologie heeft schier onbegrensde mogelijkheden. Een ander punt: beleggers zijn bang de boot te missen. Iedereen die ook maar een beetje raakvlak heeft met de financiële wereld krijgt te pas en te onpas de vraag of er niet in bitcoin moet worden gestapt en de bomen lijken tot aan de hemel te groeien.
Verder is geld momenteel goedkoop. Zo goedkoop zelfs dat er studenten zijn, die maximaal bijlenen om dat geld dan nu volledig in cryptovaluta's te stoppen, zo vertelde laatst een bestuurslid van een beursgenoteerde onderneming. Verder zijn de eerste kettingbrieven al gesignaleerd, waar alleen op een 'exclusief' linkje hoeft te worden geklikt voor een 'gegarandeerd' rendement.
Daarbij is het ook nog eens zo dat het in standhouden van het hele 'bitcoin-ecosysteem' meer elektrisch vermogen vergt dan de hele capaciteit van de grootste energiecentrale van Nederland, schetste Brosens van ING onlangs.
Nu nog zonder toezicht
Ook zitten toezichthouders met virtuele munten in hun maag. Op dit moment vallen de munten niet onder toezicht, maar de kans is groot dat dat niet zo zal blijven. Bovendien zijn diverse centrale banken al bezig te onderzoeken of ze zelf dergelijke valuta kunnen uitgeven. De Autoriteit Financiële Markten vond het afgelopen zomer in elk geval tijd om een waarschuwing uit te laten gaan aan beleggers die geïnteresseerd zouden zijn om hun geld in cryptovaluta's te steken. Daarbij werd de term zeepbel niet uit de weg gegaan en werd expliciet genoemd dat de virtuele munten ook zomaar niets meer waard zouden kunnen zijn.
Verder is er geen enkele aanleiding om te denken dat bitcoin in de toekomst ergens relevant voor gaat zijn. Tenminste als het gaat om legale toepassingen, want het nut van cryptocurrency voor niet-legaal gebruik is evident.
Kortom: bitcoin is geen geld, niet echt een eigen beleggingscategorie, allesbehalve duurzaam, ongereguleerd, op broos vertrouwen werkend en met een zekerheid grenzende waarschijnlijkheid een bubbel. Anders gezegd: er wordt op het moment veel echt geld betaald voor een milieuverwoestende computercode met een onzekere toekomst.
Daar steekt de beruchte tulpenmanie uit de 17de eeuw nog gunstig bij af. Bijna. Want hoewel de tulpenbubbel uiteindelijk relatief vlot uit elkaar spatte, ging de relatieve prijsstijging nog harder. Bitcoin komt overigens aardig in de buurt om het stokje over te nemen als moeder aller bubbels. Voorwaarde voor die 'titel' is wel dat de virtuele munt een keertje instort