Twijfel over ECB neemt toe
22 min geleden
Dat de ECB donderdag opnieuw een poging zal doen om de Europese economie op te stoken, daar zijn economen het wel over eens. Maar de twijfels over de effectiviteit van de maatregelen uit Frankfurt nemen toe, en het vertrouwen in ’Supermario’ begint af te brokkelen. Dat is een probleem, want dat vertrouwen is nodig om het ECB-beleid te laten slagen.
Eén van de deuken in het vertrouwen kwam door een blunder van de strijdlustige ECB-president zelf, bij de rentevergadering in december vorig jaar. Wekenlang zweepte hij de markten, maar presenteerde hij uiteindelijk een teleurstellend pakket, teruggefloten door de haviken in het ECB-bestuur. „De markt dacht dat Draghi de baas binnen het bestuur was, maar in december werd er op de rem getrapt. Dit keer is de ECB veel voorzichtiger van toon in aanloop naar het rentbesluit, een nieuwe teleurstelling werkt namelijk averechts”, ziet econoom James McCann van vermogensbeheerder Standard Life.
Sinds december, is het macro-economische plaatje in de eurozone bovendien verslechterd. „De Duitse export daalde, het ondernemersvertrouwen zakt, de inflatie gaat omlaag”, somt beleggingsstrateeg Lukas Daalder van Robeco op: „Het zal Draghi vast geen moeite kosten de rest van het ECB-bestuur te overtuigen dat er opnieuw moet worden ingegrepen.”
Maar door de slechtere cijfers komt het ECB-beleid zelf ook meer onder vuur te liggen. Alle maatregelen, van het verlagen van de rente tot ongekende dieptepunten tot het maandelijks opkopen van staatsobligaties, hebben de groei en inflatie niet of nauwelijks aangewakkerd. Tegelijkertijd dalen de dekkingsgraden van pensioenfondsen en vrezen consumenten dat wanneer de rente nog verder verlaagd wordt, ze straks geld toe moeten leggen op hun spaarrekening bij de bank.
„Volgens mij helpt het allemaal niks”, is het harde maar duidelijke oordeel van hoogleraar Casper de Vries (Erasmus Universiteit). „De negatieve depositorente is bedoeld om banken aan te moedigen om geld uit te lenen, omdat ze een vergoeding moeten betalen wanneer ze dat bij de ECB stallen. Maar de banken zien die vraag naar krediet niet. Er wordt namelijk veel meer buiten de eurozone geïnvesteerd, bijvoorbeeld in opkomende markten.”
Volgens de Vries stimuleert het QE-programma, waarbij de ECB maandelijks €60 miljard aan staatsobligaties opkoopt, de reële economie niet omdat de rente te laag is. „Wat de ECB doet, is de rente naar het nulpunt verlagen en bankbiljetten bijdrukken. Daarvan kopen ze obligaties met een rente van 0%. Het is dus gewoon een omruiloperatie, maar dit stimuleert de reële economie niet. Wat wel helpt, is investeringen door de overheid.”
Ook obligatiebelegger Ben Emons bij Leader Capital is geen voorstander van de negatieve rente. „Het probleem daarmee is, is dat het een heel negatieve afspiegeling van de groeiverwachting geeft. Bovendien probeert de ECB daarmee eigenlijk de euro omlaag te krijgen, want dat is goed voor de export. Maar de meeste van de handel is binnen de eurozone, dus heeft dat weinig effect.”
Draghi beseft zelf ook dat de Europese economie niet alleen met monetair beleid geholpen kan worden, maar dat er ook fiscale hervormingen nodig zijn. Herhaaldelijk riep hij andere beleidsmakers hiertoe op. Maar de machtige Italiaan kan Europese overheden niet dwingen tot hervormingen door zelf de handdoek in de ring te gooien. Niet zolang de inflatie, hét speerpunt van het ECB-beleid, ver onder het streven van 2% staat. „Misschien slaat hij binnenskamers wel met zijn vuist op tafel. Maar hij kan niet in het openbaar zeggen: ’tot hier en niet verder’. Dan zou hij indirect aangeven dat zijn monetair beleid niet goed werkt”, zegt econoom Paul Brain van BNY Mellon.
Wat Lukas Daalder betreft zijn de financiële markten anders naar de ECB gaan kijken. „Die kritiek op de bijwerkingen van het beleid was er al, maar het werd niet eerder opgepikt. Dus dat er nu twijfels zijn over de effectiviteit van Draghi’s maatregelen is niet omdat er nieuwe informatie beschikbaar is, maar omdat er anders tegenaan wordt gekeken. Al heeft de ECB het vertrouwen van de markt hard nodig. ”
Want zonder vertrouwen in Draghi kunnen ECB-maatregelen precies tegenovergesteld uitpakken. De Vries: „Dan werkt het transmissiemechanisme niet meer, dus wordt een aantal maatregelen niet doorgegeven aan de reële economie. Bijvoorbeeld wanneer banken de negatieve rente doorberekenen aan klanten. Die moeten dan gaan betalen om hun geld bij een bank te stallen, en halen in reactie hun geld van de bank. Dus de ECB kan de rente wel verlagen in de hoop dat mensen meer gaan uitgeven, maar ze dreigen het tegenovergestelde te bereiken.”
Toch zijn veel economen nog steeds overtuigd van de daadkracht van de ECB. Lukas Daalder: „Als het puntje bij paaltje komt, kan Draghi zeggen dat de ECB maandelijks €120 miljard gaat kopen. Of zelfs €250 miljard. Al acht ik dat niet waarschijnlijk. Maar de rol van de ECB is heus niet uitgespeeld.”
Bovendien heeft de ECB de schuldencrisis een halt toegeroepen, zegt investment manager Luke Bartholomew van vermogensbeheerder Aberdeen. „Toen Draghi zei de eurozone bij elkaar te houden, ’whatever it takes’, was dat een keerpunt. Hoewel de eurozone er macro-economisch niet geweldig voor staat, weten we niet hoe dat zonder ECB-ingrijpen was geweest.”