bron FD:
2ECONOMIE & POLITIEK
IMF: ruim een op zeven banken momenteel niet levensvatbaar
Marcel de Boer
Vandaag, 15:00
Update: vandaag, 15:32
Van de banken in de ontwikkelde landen zijn er veel die kopje onder gaan als ze vasthouden aan het bestaande business model. Zonder rigoureuze aanpassing is er voor financiële instellingen die bij elkaar goed zijn voor ongeveer 15% van de bij elkaar opgetelde bankactiva geen plaats meer. In de eurozone is de toekomst voor een derde van de banken ongewis.
Dat schrijft het Internationaal Monetair Fonds (IMF) woensdag in het Global Financial Stability Report, de halfjaarlijkse doorlichting van het financiële systeem.
Het Londense zakendistrict Canary Wharf, waar onder de banken Citi en HSBC hun hoofdkantoor hebben.
Het Londense zakendistrict Canary Wharf, waar onder de banken Citi en HSBC hun hoofdkantoor hebben. (Reuters)
‘Banken zullen zich moeten aanpassen aan een realiteit die de winstgevendheid sterk onder druk zet’, zegt directeur José Viñals van de kapitaalmarktdivisie van het IMF in een toelichting. Hij gaat er daarbij vanuit dat dit voor een flink aantal banken te veel gevraagd is. ‘Geleidelijk aan zal het teveel aan bancaire capaciteit – lees: een te veel aan banken – moeten worden opgelost.’
Vooral in Europa is in veel landen een consolidatieronde of zelfs een complete inkrimping van het bancaire systeem nodig. De overblijvende banken winnen dan aan speelruimte en krijgen dan voldoende vraag om de economie van kapitaal te voorzien.
Marktturbulentie
De zwakte van het bancaire systeem kwam ondubbelzinnig aan het licht in de eerste anderhalve maand van dit jaar. Vooral Griekse, Italiaanse, Portugese en enkele grote Duitse banken kregen forse tikken op de beurs. Die marktrespons weerspiegelde volgens Viñals vooral het feit dat veel banken de crisis nog altijd onvoldoende hebben verwerkt. De instellingen met grote hoeveelheden probleemleningen op hun balans – banken in de eurozone torsen bij elkaar nog €900 mrd aan deze oninbare leningen – trekken een wissel op de winstgevendheid en maken het moeilijk buffers op te bouwen voor onvoorziene omstandigheden.
Daarnaast houden Europese banken nogal eens vast aan weinig rendabele activiteiten, inclusief zelfstandig handelen en bepaalde vormen van vermogensbeheer. Hierdoor schommelt hun ‘return on assets’ tussen de 0,25% en 0,5%, vergeleken met 1% in de VS. Tenslotte hebben Europese instellingen doorgaans meer moeite met het implementeren van regelgeving en met het aantrekken van vreemd vermogen dat in tijden van crisis gebruikt kan worden om verliezen op te vangen.
Bij elkaar genomen kunnen afnemende winstgevendheid en crisisgerelateerde probleemdossiers leiden tot hogere kosten voor bankfunding. Die hogere kostenbasis heeft vervolgens weer consequenties voor de winstgevendheid.
Negatieve rentes
De invoering van negatieve rentes door de ECB en andere centrale banken is ook een fenomeen dat de commerciële banken raakt, maar de impact is zeer divers. Een aantal instellingen profiteert juist vooral van het stabiliserende effect van het beleid van de monetaire autoriteiten. Hierdoor daalt het aantal probleemleningen en bovendien hoeven er minder voorzieningen te worden getroffen. Daar staat wel tegenover dat de rentemarges voor de banken dalen. Het verschil tussen goedkoop geld aantrekken en het tegen een hoge vergoeding uitzetten wordt steeds lastiger nu de marktrentes in navolging van die op staatleningen over de hele breedte omlaag komen. Daarnaast rekenen de centrale banken nu geld voor het stallen van bankdeposito’s en die kosten wil eigenlijk geen enkele bank doorberekenen aan de klant. Het gevolg is een lagere winstgroei.
Volgens het fonds zijn sommige banken gedwongen om heel snel lagere leentarieven aan te bieden aan hun klanten, wat bijvoorbeeld speelt in Duitsland, Italië, Portugal en Spanje, maar veel minder in Frankrijk, Nederland en het VK. In Spanje hebben bijvoorbeeld veel hypotheken een variabele rente. In dit land wordt het beleid van de ECB dan ook relatief snel doorgegeven. Dit maakt het leven van de Spaanse instellingen een stuk zwaarder.
Aanpak probleemleningen
Beleidsmakers doen er verstandig aan de problemen in de bancaire hoek niet te veronachtzamen, stelt IMF-econoom Viñals. Anders is de kans groot dat de marktturbulentie van begin dit jaar dubbel en dwars terugkomt. Vooral meehelpen bij het wegwerken van probleemleningen is belangrijk. Daartoe is assertief toezicht nodig, hervormingen aan faillissementswetgeving en het ontwikkelen van een markt die gespecialiseerd is in het opkopen van de zogeheten ‘non-performing loans’.
Daarnaast moet de overcapaciteit in de sector aangepakt worden, eventueel via een afgedwongen consolidatieronde. Tenslotte is het verstandig de Bankunie af te maken en een gemeenschappelijk depositogarantiestelsel in te voeren, aldus Viñals.
Als alle adviezen zouden worden opgevolgd dan zal dat de mondiale economie een stevige aanvullende impuls geven. De groei komt hierdoor over vijf jaar 1,7% hoger uit. Zouden de adviezen in de wind geslagen worden, dan is er een gerede kans dat de wereldeconomie zwaar in de problemen komt. Volgens het scenario waarin een negatieve spiraal ontstaat van wijkend vertrouwen, zwakkere groei, krappere financiële omstandigheden en oplopende schuldenlasten kan ervoor zorgen dat de wereldeconomie in de komende vijf jaar met nagenoeg 4% krimpt.