Column: We gaan onzekere tijden tegemoet
Door WILLEM VERMEEND EN RICK VAN DER PLOEG
Vandaag, 08:01 in FINANCIEEL
Op de internationale economische conferenties die we de afgelopen maand hebben bijgewoond, overheerst somberheid. De meeste sprekers komen met lijstjes waarop de afzwakkende wereldeconomie op de eerste plaats staat.
Op twee staat de toenemende economische en geopolitieke onzekerheid in de wereld. Door de escalerende handelsoorlog tussen de VS en China is deze nog verder toegenomen. De economische schade die dit handelsconflict veroorzaakt, raakt niet alleen deze giganten, maar ook steeds meer andere landen.
Daarnaast staat op de lijstjes ook het groeiende verzet tegen globalisering en vrijhandel en de opmars van protectie. Mede door het America First beleid van Donald Trump kiezen steeds meer landen voor een beleid waarbij vrijhandel wordt ingeperkt door maatregelen waarbij eigen burgers en bedrijven beschermd worden tegen buitenlandse concurrenten.
Grotere kloof arm en rijk
Opvallend zijn twee andere trends die genoemd worden. Daarbij gaat om de onvrede in steeds meer landen over de toenemende inkomens- en vermogensongelijkheid en het afkalvende vertrouwen in de techwereld. Volgens recente internationale studies zal deze internationale trend, waarbij de kloof tussen arm en rijk wordt vergroot, alleen maar toenemen. Een belangrijke oorzaak is de digitalisering en robotisering van economieën. Daarvan profiteren vooral kapitaalbezitters. Voor de gemiddelde werknemer en zelfs voor veel hoger opgeleiden zit er weinig in het vat. In de westerse industrielanden worden laag opgeleiden het zwaarst getroffen, maar krijgen ook middelbaar opgeleiden last van deze kloof.
De andere ontwikkeling is het snel dalende vertrouwen in de Amerikaanse techbedrijven, zoals Google, Facebook, Apple en Amazon.
Oplossingen?
Wie de thema’s op deze lijstjes beziet, vraagt zich af of er tijdens de conferenties ook oplossingen worden aangedragen. Nee, niet echt. Bij het conflict tussen de VS en China speelt de wereldmachtpositie op het terrein van de nieuwste technologieën een belangrijke rol. Dat is ook de reden voor Trump om de Chinese telecomgigant Huawei op de zwarte lijst te plaatsen. Hij verdenkt het bedrijf van spionage in opdracht van de Chinese regering. China ontkent, maar volgens techexperts is Trump ook al te laat.
Bekend is dat China altijd heeft geprobeerd intellectuele eigendom te stelen, maar de afgelopen jaren heeft China honderden miljarden geïnvesteerd in innovatieve technologieën en gaat daarmee in snel tempo door. Ook de Chinese universiteiten worden steeds excellenter. Op de wereldmarkt is al zichtbaar dat China de VS op verschillende technologische terreinen aan het overvleugelen is. Bovendien verschijnen in de internationale pers berichten dat Peking zal terugslaan met de zogenoemde nucleaire optie: het op grote schaal verkopen van Amerikaanse staatsobligaties. Deze mogelijke escalatie zal de wereldeconomie hard treffen en volgens economische denktanks tot een internationale recessie kunnen leiden.
Protectie
In onze vorige column hebben we gewezen op de nadelen van protectie die inmiddels zichtbaar worden. De groei van de wereldeconomie zakt in en in steeds meer landen zien we lagere groeicijfers. Ook de economische onzekerheid speelt daarbij een rol. Zo bleek deze week uit de nieuwste cijfers dat het economische herstel in de eurozone uit het eerste kwartaal niet doorzet. Door de handelsoorlog tussen de VS en China en het risico op een harde Brexit is de kans op een mooi herstel alleen maar afgenomen.
De Europese economie krijgt ook steeds meer last van hoogoplopende conflicten van Brussel, maar ook EU-landen, met Amerikaanse techgiganten. Deze spitsen zich toe op hun ongekende machtspositie, het ontwijken van belastingen en het schenden van privacyregels. Ook in de VS zien we dat er, vooral van de kant van de Democraten, voorstellen worden gedaan om deze positie in te perken. Veel sprekers op onze congressen voorspelden dat de invloed van deze giganten, ook los van conflicten en deze voorstellen, zal afnemen doordat in veel landen hun bedrijfsimago fors is aangetast en in de publieke opinie een trend zichtbaar is die zich keert tegen dit type concerns.
Nationaal beleid werkt niet
Nationale regeringen zijn niet in staat om oplossingen aan te dragen voor de hier genoemde onzekerheden en thema’s. Dat was ook de weinig verrassende uitkomst van onze congressen, waarbij de teneur tevens was dat Europa zowel ten opzichte van de VS als China, een eigen economische koers moet varen. Volgens de meeste economische experts heeft de EU in potentie voldoende concurrentiekracht om in de internationale concurrentiestrijd overeind te blijven. Daarvoor zijn wel veel meer investeringen nodig in digitalisering en nieuwe technologieën en een intensievere samenwerking tussen de EU-landen.
Uit de exitpoll van de Europese verkiezingen blijkt in ieder geval dat de Nederlandse kiezers in meerderheid hebben gekozen voor politieke partijen die pro Europa zijn. Eerder bleek uit peilingen al dat 70 tot 80% van de burgers in ons land er voorstander van is dat Nederland lid blijft van de Europese Unie. Als EU-land kan Nederland gebruik maken van de internationale machtspositie van de EU en de belangrijke handelsvoordelen die de Unie biedt. Zonder dit lidmaatschap worden we een speelbal van de internationale economische grootmachten en Amerikaanse en Chinese techgiganten. Alleen samen met alle EU-landen kan Europa een vuist maken en een eigen economische koers varen, maar dan moeten de Europese leiders wel opschieten.