Econoom: ‘Ik ben bang dat inflatie over drie jaar niet meer te beheersen is’
Duizenden miljarden euro’s zijn de afgelopen jaren in de Europese economie gepompt. En het einde is nog niet in zicht. Het geld lijkt in elk land als lava uit de grond te spuwen - gratis en voor niks. Hoe lang houden we dit vol?
Peet Vogels 03-09-20, 15:00 Laatste update: 15:36
4
1
Meer geld en meer schuld lijkt het nieuwe medicijn te zijn tegen elke economische crisis. Zelfs in het van oudsher zuinige Nederland. Waar vroeger de president van De Nederlandsche Bank (DNB) het waarschuwende vingertje hief tegen begrotingstekorten, staat bankpresident Klaas Knot nu vooraan om te zeggen dat het niet de tijd is om te bezuinigen.
Lees ook
Nieuw noodpakket kost 11 miljard, uitgestelde belasting moet binnen twee jaar betaald zijn
,,Bezuinigen nu is niet verstandig’’, zegt ook Casper de Vries, hoogleraar economie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. ,,Dat deden we na de vorige crisis in 2012. Toen is stevig op de rem getrapt. Te stevig. Daardoor raakte de economie in een tweede dip. In de VS bezuinigden ze niet en daar groeide de economie gewoon door.’’
Kredietcrisis
De crisis van nu is ook niet te vergelijken met de kredietcrisis van ruim tien jaar geleden, vindt De Vries. ,,Nu vallen vraag en aanbod weg. Dan is er een partij nodig om de schokken op te vangen en te verdelen.’’ En die partij is de overheid.
Overal in de wereld doen overheden wat ze kunnen om de schok van de coronacrisis te dempen. In de VS geeft de overheid geld aan alle huishoudens, zogenoemd ‘helikoptergeld’. Ook in het rijke Europa geven overheden miljarden uit om de banen en de koopkracht van de burgers te beschermen. Dat alles in de hoop dat de crisis tijdelijk is en dat de maatregelen snel weer kunnen worden afgebouwd.
Prettig voor de landen is dat geld lenen gemakkelijk en goedkoop is. De centrale banken, de ECB in de EU en de Fed in de VS, kopen massaal leningen op. Dat geld komt terecht bij overheden die er hun extra uitgaven mee betalen. En een ander deel komt bij de banken en pensioenfondsen terecht.
Banken en pensioenfondsen
De bedoeling is dat banken en pensioenfondsen dat geld weer uitgeven wat voor extra economische groei zou moeten zorgen. Maar de praktijk is anders. ,,Je ziet dat het geld vooral naar grote bedrijven gaat’’, zegt hoogleraar monetaire economie Sylvester Eijffinger. ,,Maar die hebben het geld niet nodig.’’
Die behoefte aan meer financiële armslag bestaat wel bij het midden- en kleinbedrijf - de banenmotor van onze economie. ,,Maar mkb’ers krijgen geen krediet bij de bank. Want daar verdienen ze niets aan’’, weet Eijffinger.
Daar komt nog bij dat ook de consumenten niet ‘meewerken’ als aanjagers van de economie. In plaats dat ze het geld laten rollen, blijken ze vandaag de dag juist heel voorzichtig in geldzaken geworden. Ze sparen liever wat extra om een buffer te hebben.
Theorie
Hoe zouden economen het liever zien? In theorie zou het extra geld voor meer vraag moeten zorgen. Meer vraag leidt (volgens diezelfde gedachtengang) tot hogere prijzen. En hogere prijzen leiden op hun beurt weer tot hogere lonen. En dat leidt weer tot nog hogere prijzen. Zo komt de inflatie op gang.
De ECB streeft al jaren naar een inflatie - een soort smeerolie voor de economie - van iets onder de twee procent. Dankzij inflatie worden schulden minder waard en stellen consumenten aankopen niet te lang uit. Als schulden minder waard worden, dus gemakkelijker af te lossen zijn, is de drempel lager om schulden aan te gaan. En dat zorgt ervoor dat investeren sneller loont.
Maar de 2600 miljard(!) euro die de ECB de laatste jaren al in de Europese economie pompte, hebben door allerlei oorzaken - zoals de groeiende import uit spotgoedkope landen als China - niet tot extra prijsstijgingen geleid.
Inflatie
,,Nog niet’’, benadrukt Eijffinger. ,,Als er een vaccin is trekt de economie weer aan. Dan zie ik de aandelenkoersen nog wel 20 tot 30 procent stijgen. Ook de huizenprijzen stijgen verder. Dat zorgt ervoor dat er veel meer vermogen komt. Als het weer goed gaat, zullen mensen dat vermogen gaan uitgeven. Al dat extra geld zal tot meer inflatie leiden. Ik verwacht dat binnen drie jaar.’’ Vervolgens zou het weleens heel hard kunnen gaan, vervolgt Eijffinger. ,,Ik ben bang dat de inflatie dan niet meer te beheersen is.’’
De ECB kan dan maar één ding doen volgens de hoogleraar: de rente verhogen. Een hogere rente betekent een lagere prijs voor een obligatie. De duizenden miljarden aan staatsleningen die de ECB op de balans heeft staan, worden dan in één klap minder waard. Dat leidt tot miljardenverliezen voor de centrale bank. ,,Eigenlijk moet de ECB nu al beginnen met het verkopen van de leningen. Maar dat gebeurt niet’’, constateert Eijffinger. ,,Als de economie aantrekt en de inflatie oploopt is het eigenlijk al te laat.’’
De Vries vindt ook dat de ECB al moet beginnen met het afbouwen van de obligatieportefeuille. Maar de hoogleraar ziet het probleem van de ECB. ,,Landen moeten dan beginnen met bezuinigen. Maar die bereidheid is er niet. Als de ECB stopt met stimuleren is er kans op een recessie en daar zijn we te bang voor geworden.’’