NRC
Is er in Nederland straks nog genoeg beton om al die huizen te bouwen?
Bouwmaterialen Zand- en grindbedrijven slaan alarm over een gebrek aan winvergunningen. Provincies zien zich gebonden aan duurzaamheidseisen.
Sjoerd Klumpenaar
24 november 2021 om 22:45
Er dreigen de komende jaren grote tekorten aan primaire bouwmaterialen, als er geen vergunningen komen voor nieuwe winprojecten. Daarvoor waarschuwt de branchevereniging van zand- en grindproducenten Cascade in een brief aan vier provincies en twee ministeries. Zand en grind zijn de belangrijkste grondstoffen voor beton, dat nodig is voor de bouw van bijvoorbeeld woningen.
De sector verwijt de provincies gebrek aan „capaciteit, expertise en gevoel voor urgentie”. De provincies zeggen juist dat de bedrijven niet met bruikbare aanvragen komen. De komende jaren loopt een aantal winprojecten af.
Als er niets gebeurt, neemt de productie van industriezand vanaf 2025 met 30 procent per vijf jaar af, zo rekent Cascade voor. Vanaf dat jaar zou er al een tekort zijn aan grind. Dit terwijl het kabinet in 2030 een miljoen woningen wil hebben bijgebouwd. Dat moet zo veel mogelijk ‘circulair’ gebeuren, maar gerecycled beton kan volgens Cascade voldoen aan slechts een vijfde van de vraag naar bouwmaterialen.
Met oorverdovend gedonder raast een continue stroom zand en kiezels over de transportbanden in het Limburgs Born. Aan weerszijden van de tientallen meters hoge installatie op het water leggen bulkschepen aan, die tegelijk worden geladen met grind en zand. Bij een groot machinevat gebaart Michiel Dankers enthousiast alsof hij twee denkbeeldige bekkens op elkaar slaat. „Kijk (…) breekinstallatie!” is nog net te verstaan bij het gebulder van de machine, waaruit inderdaad de grotere kiezels als klein grind van de band komen rollen.
Dankers is directeur van zand- en grindproducent NV Niba, een van de partijen in het consortium dat het Limburgse winproject Grensmaas exploiteert. Uit het 1.100 hectare grote gebied, waar de Maas wordt verbreed, wordt dit jaar ruim een miljoen ton zand en grind gewonnen. De kiezels worden er uit de bedding van de Maas geschept door graafmachines en in de installaties gesorteerd, schoongemaakt en vervolgens als verwerkbaar grind gebroken. Elke week varen honderd volle binnenvaartschepen de Maas weer af, naar de verwerkers, die er met name beton van maken.
Het consortium van grindproducenten heeft een vergunning om tot 2025 grondstoffen te delven in Midden- en Zuid-Limburg, maar daarna is het afgelopen en wordt Grensmaas een natuurgebied. Het Nijmeegse NV Niba is daarom net als veel branchegenoten alweer op zoek naar nieuwe projecten, maar loopt daarbij tegen een bestuurlijke muur op bij de vergunningsverlening, zo stelt Dankers in de rust van een groene bouwkeet, op een paar minuten van het winproject. „Bij gemeenten treedt nu het bekende not in my back yard-effect op; wethouders geven aan pas een project te willen starten als het écht moet van de provincie. Op haar beurt zegt het provinciebestuur pas een vergunning af te geven als de geméénte het plan steunt. En daarom blijven wij nu steken, terwijl wij ons werk en onze mensen aan de gang willen houden en onze producten hard nodig zijn.” Dankers wijst naar de vurenhouten wanden van de bouwkeet. „Hier ga je geen miljoen woningen van bouwen in 2030.”
Lees ook: Wat heeft het woningbouwbeleid van Ollongren opgeleverd?
Sector slaat alarm
Primaire bouwgrondstoffen als industriezand, grind, klei en mergel komen op verschillende plekken in de Nederlandse bodem voor. In de regel geldt: hoe verder stroomopwaarts, hoe grover het materiaal. Grind wordt veelal gewonnen in de bekkens van de Maas, in het stroomgebied in Zuid- en Midden-Limburg. Grof zand komt verder stroomafwaarts voor in de Rijn en de Maas. De belangrijkste provincies waar gewonnen wordt zijn Limburg, Gelderland, Noord-Brabant en Overijssel.
Cascade, de branchevereniging die achttien grote grind- en zandproducenten vertegenwoordigt, sloeg vorige week in een brief alarm bij deze vier provincies. De sector verwijt de overheid onder meer een „gebrek aan urgentie” bij het verlenen van vergunningen voor nieuwe winprojecten of uitbreidingen van bestaande operaties.
Gezien de ambities voor de bouw van infrastructuur en woningen, ontstaat hier een groot probleem
Leonie van der Voort voorzitter Cascade
Doordat er de komende vijf jaar een aantal grote projecten wordt afgerond, dreigt de aanvoer van primaire grondstoffen stil te vallen, zo stelt Cascade-voorzitter Leonie van der Voort. „Gezien de ambities die we in Nederland hebben voor de bouw van infrastructuur en woningen, ontstaat hier een groot probleem. Zand en grind dat we dan nodig hebben, moet geïmporteerd worden uit Duitsland en België – met alle kosten en gevolgen voor onze footprint van dien.”
Uit een onderzoek dat de branchevereniging liet uitvoeren, blijkt dat er in Nederland vanaf 2025 al geen grind meer gewonnen kan worden als er geen nieuwe projecten worden aangewezen. De problemen zitten volgens Cascade ook bij de winning van grind en industrieel zand – deze zijn nodig voor de productie van onder meer asfalt en beton. De wincapaciteit van industrieel zand zou vanaf 2025 elke vijf jaar met 30 procent afnemen, tenzij er nieuwe projecten bij komen.
Majeur erreur, no rows configured for photogrid.
Decentralisatie
Tot 2000 was het toewijzen van grind- en zandwinningsprojecten een zaak van de rijksoverheid, die wingronden aanwees en aannemers aan het werk zette. Dit beleid van ‘taakstellingen’ had tot gevolg dat de grondbedrijven vooral oog hadden voor hun targets en de opbrengst van grondstoffen – met als gevolg dat er gapende winputten in het landschap overbleven en er weinig inspraak was van omwonenden.