VN proberen graandeal Oekraïne met een jaar te verlengen
Jean Dohmen
Graanschip MV Brave Commander vertrok in augustus vanuit Odessa naar Ethiopië als onderdeel van de deal tussen Rusland en Oekraïne. Foto: Oleksandr Gimanov/AFP/ANP
In het kort
De VN willen de graandeal tussen Oekraïne en Rusland met een jaar verlengen.
De deal maakt de export van Oekraïens graan via de haven van Odessa mogelijk.
Rusland wil eerst meer zekerheid over de uitvoer van zijn eigen graan en kunstmest.
De Verenigde Naties proberen een verlenging van de graandeal tussen Rusland en Oekraïne met een jaar te bewerkstelligen. Het huidige akkoord loopt in november af. Secretaris-generaal António Guterres wil voorkomen dat er dan weer een eind komt aan de export van Oekraïens graan, net als na de Russische invasie.
'We proberen een eind te maken aan de onzekerheid', aldus een woordvoerder van de VN vrijdag tegen persbureau Reuters, 'maar we zijn er nog niet.' Vertegenwoordigers van de VN reizen over een week naar Moskou om over verlenging van de deal te praten.
Rusland blokkeerde na de invasie in Oekraïne de zeehavens die niet in Russische handen waren gevallen. Dat bracht Oekraïense boeren, die het leeuwendeel van hun graan via de Zwarte Zee exporteerden, in grote problemen. Miljoenen tonnen graan konden het land niet uit, ook met grote gevolgen voor landen die afhankelijk zijn van de Oekraïense export.
Vrees voor voedselcrisis
Na lang praten ging Rusland half juli akkoord met de opheffing van de blokkade voor de export van landbouwproducten gedurende 120 dagen. In ruil daarvoor zou ook de export graan, kunstmest en ammoniak uit Rusland verbeterd moeten worden.
Begin deze week hadden zo'n 220 schepen met graan de havens van Oekraïne verlaten. Het land voerde in augustus 4,5 miljoen ton uit, beduidend meer dan de maanden daarvoor. De haven van Odessa in het zuidwesten van Oekraïne speelt bij de uitvoer een belangrijke rol.
De Russen vinden echter dat hun eigen export onvoldoende van de grond komt. Zonder de instemming van Moskou, dat de laatste weken harde klappen krijgt op het slagveld, is verlenging van het akkoord niet mogelijk. De VN vrezen voor een voedselcrisis als de export per schip weer geblokkeerd wordt.
Oekraïne is dan opnieuw aangewezen op export per trein, vrachtwagen en binnenvaartschip, maar de capaciteit daarvan is onvoldoende om al het graan het land uit te krijgen. De landbouw is economisch van groot belang voor Kiev. Voor de oorlog was de sector goed voor een kwart van de totale export.
Onderling wantrouwen
Probleem bij het bereiken van een akkoord was het onderlinge wantrouwen. Kiev moest zeemijnen bij zijn havens opruimen die daar waren neergelegd om een Russische aanval uit zee te voorkomen. Oekraïne eiste garanties dat de Russen de deal niet zouden misbruiken om toch aan te vallen.
De Russen waren op hun beurt bang dat Kiev de havens na opheffing van de blokkade zou gebruiken om wapens het land in te smokkelen. Een Joint Coordination Center (JCC) in de Turkse stad Istanboel ziet toe op naleving van de afspraken en de inspectie van de schepen.