Eind aan lijdensweg ’Zeesluis IJmuiden’
Door Yteke de Jong
25 min geleden
in FINANCIEEL
De officiële opening van de nieuwe zeesluis in IJmuiden woensdag door koning Willem-Alexander betekent een opluchting voor de betrokken bouwers en Rijkswaterstaat, maar ze zijn nog niet van elkaar verlost. Over een aantal weken moet duidelijk worden of overschrijding van bijna 300 miljoen euro anders verdeeld moet worden.
Vorig jaar mocht het publiek een naam voordragen voor de grootste zeesluis ter wereld, die 500 meter lang is, 70 meter breed en 18 meter diep. Namen als ’Irma Sluis’, naar de gebarentolk van de coronapersconferenties, passeerden de revue op Twitter en in de ideeënbus, maar uiteindelijk viel de keus op het zeer basale ’Zeesluis IJmuiden’.
De cijfers van de bouw zijn duizelingwekkend: in totaal zijn twee Amsterdam ArenA’s aan zand afgevoerd en hebben duizenden mensen jaren gewerkt aan het bouwproject, die de bestaande Noordersluis moet vervangen. Die was na honderd jaar aan het eind van zijn levensduur.
Op een smalle landtong naast de bestaande Noordersluis is de nieuwe zeesluis gebouwd door OpenIJ – een combinatie van BAM en VolkerWessels, de twee grootste aannemers van Nederland – voor een half miljard euro.
Eerst is het Zuidersluiseiland afgegraven, daarna werd het Middensluiseiland aangevuld met zand om kolkwanden volgens de diepwandmethode te bouwen en zo de bestaande Noordersluis niet te beschadigen. „Er moest trillingsarm gebouwd worden, en het gat is uiteindelijk zo groot dat er zeven Boeing 747’s achter elkaar geparkeerd kunnen staan”, zei omgevingsmanager Jan Riedstra eerder.
Verwachting
Er worden jaarlijks ongeveer 7000 schepen geschut in de sluis. „De verwachting is niet meteen dat dit fors meer wordt. De schepen worden steeds groter, en daar moest een oplossing voor komen”, zegt Anja de Kiewit van het havenbedrijf van Amsterdam. „Met de nieuwe sluis zijn we minder van hoogwater afhankelijk, waardoor schepen minder lang hoeven te wachten voor het schutten. Dat betekent een betere voorspelbaarheid en dus ook planning.”
De Amsterdamse haven richt zich niet op de grote containerschepen, die allemaal naar Rotterdam gaan. Amsterdam is een grote cacaohaven en doet veel overslag van brandstof. „Dat is nu veelal fossiel, maar we hebben het plan om een grote energiehaven te blijven. Daarom zetten we in op de ontwikkeling van waterstof. De sluis is in de toekomst niet overbodig.”
De voorbereiding van de bouw is al ruim tien jaar geleden gestart. Daarvoor lag er al een besluit om voor nieuwbouw in plaats van renovatie te gaan.
Maar de uiteindelijke bouw van de nieuwe sluis vanaf 2016 werd een lijdensweg. Aanvankelijk werd optimistisch gestart, maar de kassen waarin de deuren van 72 meter verdwijnen als ze worden geopend, waren mogelijk niet stabiel genoeg. Gevreesd werd dat deze zouden scheuren. Toen moesten de bouwers weer opnieuw naar de tekentafel, met vertraging en ruzie met Rijkswaterstaat tot gevolg. Het werk zelf lag daardoor zeker een jaar stil. De reputatie van Nederland als toonaangevende waterbouwer krijgt door de zeperd een enorme knal. Vervolgens was er gedoe met de sluisdeuren zelf, omdat de bouwer in Korea failliet dreigde te gaan.
Overschrijding
Topman Jan de Ruiter van bouwer VolkerWessels betitelde de sluis eerder als ’het cadeau van de bouw aan de Nederlandse belastingbetaler’, vanwege de enorme overschrijding van 292 miljoen euro op het prestigieuze werk.
De aannemers moesten elk 114 miljoen euro toeleggen op de bouw, iets dat de andere bouwer BAM in grote financiële problemen bracht en het korte beursavontuur van VolkerWessels verpestte. Rijkswaterstaat nam 64 miljoen euro van de overschrijding op zich.
Opvallend: bestuursvoorzitter Ruud Joosten van bouwconcern BAM, dat ook nog eens het predicaat ’Koninklijk’ voert, is woensdag niet aanwezig bij de feestelijke opening. De honneurs van BAM worden door operationeel directeur Joost Nelis waargenomen. De uitnodiging was volgens BAM aan Nelis gericht, zo meldt het concern in een reactie aan De Telegraaf. VolkerWessels stuurt wel de hoogste baas.
Een commissie van wijzen, onder leiding van voormalig Onderzoeksraad-voorman Tjibbe Joustra, komt over een paar weken met een uitspraak over de meerkosten van de infrazeperd.
Hulpdiensten
De afgelopen tijd werd al proefgedraaid in de sluis. De sluiswachters, vletters, loodsen en hulpdiensten testten vanaf oktober tot vlak voor kerst de werking, zegt een woordvoerder van Rijkswaterstaat. „Dat was spannend, want doordat de sluis groter is, komt er ook meer zout water binnen. Dat leidt tot meer werveling in de sluis en meer druk op de trossen. We zijn er nu helemaal klaar voor.”