Portugal in de ban van corruptieschandaal: tienduizenden euro’s cash in wijnkistje
Enveloppen vol bankbiljetten, geld in een wijnkist en tussen boeken in de kamer van de stafchef van premier António Costa. Het is een van de details uit een grootschalige corruptiezaak waarvan Portugal in de ban is.
Marlies van Leeuwen 16-11-23, 17:00
Het moet een koddig gezicht zijn geweest, toen agenten het briefgeld in een wijnkist aantroffen en biljetten vonden tussen de bladzijden van boeken in de kamer van kabinetschef Vitor Escária. In totaal 75.800 euro aan cash, daar in het kantoor van de ambtswoning van premier António Costa, het São Bento-paleis in Lissabon.
Escária verklaart dat het geld ‘niet illegaal is’ - hij had het ‘alleen nog niet aangegeven’ bij de Belastingdienst - en afkomstig is uit werkzaamheden in Angola jaren geleden, maar intussen heeft Costa heeft schaamrood op zijn kaken. ,,Dat dit in beslag is genomen in een kantoor van iemand die ik op die plek heb gezet, doet me pijn. Het brengt me in verlegenheid. Ik moet mijn excuses aanbieden”, zegt hij op een inderhaast belegde persconferentie.
Al een ruime week eerder was de socialistische Costa - die sinds 2015 Portugal leidt en vorig jaar nog met overmacht de verkiezingen won - afgetreden, nadat het land op 7 november in een politieke inzinking terechtkwam door een grote politie-inval op ministeries, de ambtswoning en tal van andere plekken. Het maakt deel uit van een corruptieonderzoek, waarbij zijn kabinetschef samen met vier andere mensen werd gearresteerd.
Vriendjespolitiek
Ook een van zijn ministers wordt als verdachte genoemd, en een zakenman die Costa’s beste vriend zou zijn, wat de minister-president weer haastig ontkent - ‘een premier heeft geen vrienden’. Costa’s handelen wordt intussen tegen het licht gehouden, omdat zijn naam voorkomt in door de politie onderschepte berichten. De socialist beweert onschuldig te zijn.
Waar het allemaal om draait is wat ook wel het Portugese witte goud wordt genoemd - de winning van lithium, een stof waarvan onder meer batterijen voor elektrische auto’s wordt gemaakt. Portugal blijkt in de buurt van de Spaanse grens véél van deze grondstof te hebben en het lijkt erop dat een paar hoge ambtenaren zijn bevangen door de goudkoorts. Negen mensen, naast de kabinetschef bijvoorbeeld ook de directeur van het Portugese milieuagentschap dat vergunningen afgeeft, worden verdacht van corruptie.
Zij zouden - tegen betaling - projecten hebben gegund aan bedrijven die lithium zouden gaan winnen, maar ook steekpenningen hebben aangenomen bij de aanbesteding van een fabriek voor het maken van groene waterstof en een datacentrum dat moet gaan draaien op groene energie. Het fraudeonderzoek is al in 2019 opgestart, en het komt niet helemaal uit de lucht vallen: zo stuitten de lithiumprojecten op hevig verzet van lokale bewoners en milieuactivisten, die al langer waarschuwen voor de ‘gevaarlijke banden’ tussen beleidsmakers en mijnbouwbedrijven.