Schulden reiken naar de sterren
maandag 29 juli 2013 14:59
MADRID - (Opinie) Prof. dr. Henning Klodt van het Kielse Centrum voor Economisch Beleid bracht het op plastische wijze in beeld. Gesteld dat de Spaanse schuld maar 300 miljard euro beloopt, zou dat een stapel 100 euro biljetten betekenen, die tot in de wereldruimte reikt...
Het grote probleem dat economen hebben met staats- en private schulden is, dat eigenlijk niemand precies weer hoe groot die tezamen zijn. Dat is waarnaar professor Klodt ondermeer verwees in een artikel, dat verscheen in "IfW Fokus 144" van het gerenomeerde Kielse instituut voor economisch beleid. Dat zogenaamde reddingspakketten in dit licht mogelijk meer schade aanrichten, dan zij pogen goed te doen, ligt volgens hem dan ook voor de hand.
Onvoorstelbare geldbedragen
Volgens professor Klodt hangt een en ander nauw samen met het verval van waarden en normen in een maatschappij, als ook de gewenning van het publiek aan geldbedragen die feitelijk niet meer voorstelbaar zijn. Dat heeft ook zijn invloed op de politieke beleidsvorming. Miljoenen, miljarden en biljoenen hebben als begrip voor economische waarden hun betekenis allang verloren. Daarin zit volgens hem de grootste bedreiging voor de globale economie.
Het gedrag van politici en burgerij wordt (mede) bepaald door "ankers" in de beeldvorming van problemen. Professor Klodt komt met twee uitstekende voorbeelden van "overtrokken ankers" in ons denken.
Ten eerste de prijzen die men in een bazaar berekent in een of ander exotisch land, waarvan wij de ware verhoudingen niet kennen. De handelaar in zo'n bazaar weet dat en begint daarom met een prijs te noemen die ook in zijn ogen astronomisch, dus veel te hoog mag heten. Die prijs zet zich in de hersens van een toerist vast als een soort van "anker" voor verdere gedachten. Met wat handjeklap kan men de prijs een weinig naar beneden brengen en gelooft zo op vakantie een 'koopje' te hebben opgedaan. Tot men later ontdekt dat hetzelfde produkt in een om de hoek gelegen winkel in het eigen land nog veel goedkoper te krijgen is...
"De doorsnee burger kan er zich geen voorstelling van maken, wat het betekent dat de staat voor het ene een paar miljoen en voor iets anders een miljard of wat moet uitgeven", aldus prof. Klodt. Men vergelijkt immers zulke uitgaven in gedachten met het eigen huishoudboekje, dat door zijn geringe omvang in geen enkele verhouding staat tot dat van de staat. Het "anker" kan inhouden, dat men verschillende staatsuitgaven met elkaar vergelijkt zonder noodzakelijkheid van wenselijkheid te onderscheiden.
Hoe moeilijk het politieke bedrijf het daarmee heeft, blijkt uit het geknibbel op onsamenhangende kostenplaatsen al naar gelang dit 'leuk' schijnt voor groepen kiezers. Op deze wijze kunnen belastinggelden gemakkelijk verkeerd worden uitgegeven met schadelijke gevolgen voor de hele economie. Dat zoiets uiteindelijk tot vertrouwensverlies leidt, ligt volgens de professor voor de hand.
Plastisch beeld van staatsschulden
Het tweede "anker" dat prof. Klodt in zijn artikel memoreert biedt een plastisch beeld van staatsschulden als die worden vergeleken met een stapel bankbiljetten van 100 euro. Hij stelt: "Volgens de Duitse Bundesbank hebben 100 euro biljetten elk een sterkte van 0.1 mm. Dus als wij 1 miljoen euro in 100 euro biljetten opstapelen levert dat een toren op van 1 meter. Dat is nog overzichtelijk. Maar dit wordt anders als we een stapel van een miljard euro bekijken: die is al 1.000 meter hoog. Het Burj Khalifa hotel in Dubai is maar 828 meter hoog. Dat scheelt bijna 20%. Een biljoen euro kunnen we ons niet meer voorstellen, want de toren reikt nu tot in de wereldruimte op 1.000 kilometer hoogte...
De vooralsnog maar aangenomen totale Spaanse schuld, die volgens de laatste statistische gegevens 88% van het bruto binnenlands product beloopt, zou volgens die beeldende rekenwijze tot een hoogte reiken, waar gewoonlijk satellieten en ruimtestations hun ronden om de Aarde draaien.
Het BIP van Spanje bedraagt volgens raming van het Duitse bureau voor statistiek 1.35 biljoen US dollar (dus iets meer dan 1.16 biljoen euro). Men kan hieruit afleiden, dat de politiek ingegeven beeldvorming van een Spaanse schuld die hoogstens 300 miljard zou bedragen om zich daarmee de beruchte "Troika" (EU, IWF, ECB) van het lijf te houden, in werkelijkheid veel te laag is. Men moet echter voorzichtig zijn met statistische gegevens, wat blijkt bij vergelijking van verschillende bronnen.
Politieke geloofwaardigheid
De vergelijking van appels met peren ligt hier nogal voor de hand in een poging de "politieke geloofwaardigheid" enigszins overeind te houden. Het BIP van Spanje daalt nog altijd. Mensen geven steeds minder geld uit. Gecorrigeerd voor het seizoen stijgt de Spaanse werkloosheid zelfs nog langzaam (+0.9%)
"Parlementariërs die instemmen met reddingspakketten weten gewoon niet wat zij daar economisch mee aanrichten," stelt prof. Klodt, "want zij zien niet, dat wat zij goed doen voor de geldmarkten tegelijk afbreuk van vertrouwen onder de bevolking teweegbrengt". Het gevoel van democratie lijdt schipbreuk onder te driest doorgevoerde maatschappelijke- en bestuurlijke veranderingen onder overdreven bezuinigingen.
Als bijvoorbeeld sociale zorg en stratenonderhoud merkbaar gaan lijden, belastingen aldoor verhoogd moeten worden ten gunste van banken en speculanten, waarbij prijsinflatie gaat optreden, komt het punt dat de burger zijn vertrouwen helemaal kwijt is en een onherstelbare diskredietering van het markt-economisch beleid optreedt.
Daarom moeten maatstaven en "ankers" volgens prof. Klodt worden teruggezet naar begrijpbare en vooral overzichtelijke grenzen. Voordat politieke zoethouders en enkel voor bepaalde kiezers welgevallige beloften schulden tot de sterren doen rijzen!