Hoe farmaconcern Valeant richting afgrond dendert
Het Canadees-Amerikaanse farmaconcern Valeant wankelt. Dat kan nauwelijks een verrassing heten. Andrew Fastow waarschuwde november vorig jaar in deze krant al voor een herhaling van het Enron-schandaal. De voormalige cfo van die energiereus noemde Valeant expliciet. 'Het lijkt erop dat hun manier van boekhouden vergelijkbaar is met hoe we dat bij Enron deden.' Fastow is zelf veroordeeld tot zes jaar cel wegens 'creatief boekhouden'.
In een ander interview een maand later hekelde de Nederlandse biotechgoeroe Henri Termeer de extreme prijsverhogingen die Valeant afgelopen jaren heeft doorgevoerd bij zijn medicijnen. Hij betichtte het farmaconcern ervan zijn marktpositie te misbruiken.
Fastow en Termeer stonden bepaald niet alleen. Valeant is de afgelopen maanden bedolven onder kritiek, die weer heeft geresulteerd in een reeks van onderzoeken door Amerikaanse toezichthouders. Tot september vorig jaar gold het farmaconcern nog als een succesverhaal, althans voor beleggers, onder wie veel hedgefondsmanagers. De koers van Valeant op de New York Stock Exchange was in drie jaar tijd vervijfvoudigd, met als hoogtepunt $?262,50 in augustus vorig jaar.
Oorsprong
Valeant is een van oorsprong Amerikaans farmaconcern, ontstaan door een reeks fusies en overnames. In 2010 verhuisde het hoofdkantoor naar Canada, nadat Valeant was overgenomen door Biovail. Dit Canadese farmabedrijf en zijn ceo Eugene Melnyk hadden toen al een dubieuze reputatie, onder meer omdat verliezen uit de boeken werden gehouden. Het nieuwe bedrijf nam dan ook de naam van Valeant over en de leiding kwam in handen van Veleant-ceo Michael Pearson. Tot op de dag van vandaag zwaait hij de scepter bij het bedrijf.
Pearson veranderde Valeant in een overnamemachine, die zelfs in de farmaceutische industrie zijn gelijke niet kende. Het concern deed tientallen acquisities per jaar, die grotendeels werden gefinancierd met geleend geld. De schuld van Valeant is inmiddels opgelopen tot $?30 mrd.
De strategie van Valeant lijkt gericht geweest op het verwerven van rechten op oude medicijnen die voor patiënten van cruciaal belang zijn. Bij de overgenomen bedrijven werd flink bezuinigd op de uitgaven, vooral op het onderzoek naar nieuwe geneesmiddelen. Tegelijkertijd verhoogde Valeant de prijzen van de oude middelen sterk – in de wetenschap dat patiënten weinig alternatieven hadden.
Prijs
The New York Times beschreef vorig jaar hoe Valeant de prijs van het 55 jaar oude geneesmiddel Cuprimine in korte tijd verviervoudigde, waardoor een behandeling $35.000 per maand ging kosten. 'Zonder dit medicijn zal mijn man sterven', zei de echtgenote van de gepensioneerde timmerman Bruce Mannes. Het echtpaar Mannes moest voortaan een eigen bijdrage van $?1800 per maand betalen.
Een reactie kon niet uitblijven, en die kwam aanvankelijk vooral in de vorm van protesten van Democratische politici. In september schreven achttien Congresleden een brief aan Pearson, waarin ze hem ter verantwoording riepen. Ze stelden onder meer dat Valeant documenten achterhield over 'ongekende prijsverhogingen' voor twee medicijnen voor hartpatiënten (Isuprel en Nitropress). Diezelfde dag daalde de beurskoers van Valeant met 19%.
Spookfacturen
Valeant kwam in oktober vorig jaar verder onder druk te staan door beschuldigingen dat het bedrijf zijn cijfers opklopte met behulp van spookfacturen. Duidelijk werd dat het concern nauw samenwerkte met postorderapotheken, die consumenten telefonisch of per e-mail benaderden, om de verkoop van dure Valeant-medicijnen op te jagen en te voorkomen dat patiënten overstapten op goedkopere alternatieven.
Opmerkelijk genoeg hielden veel financiële analisten op Wall Street vertrouwen in Valeant en bleven zij koersdoelen van $?200 per aandeel afgeven. Zelfs nadat Valeant in februari dit jaar moest erkennen dat het de omzet gemaakt via postorderapotheek Philidor niet goed in zijn boeken had verwerkt en dat het zijn jaarrekeningen over 2014 en 2015 moest herzien.
Winstwaarschuwing
Veel analisten vielen de schellen pas van de ogen toen Valeant begin deze week met een nieuwe winstwaarschuwing kwam, waarop de koers halveerde. De telefonische persconferentie van dinsdag gaat de geschiedenis in als een van de meest chaotische uit de Amerikaanse financiële geschiedenis — inclusief een typefout ter waarde van $?600 mln.
Duidelijk werd dat het concern grote moeite heeft goedgekeurde jaarcijfers aan de Amerikaanse autoriteiten te overleggen. Als dat niet op korte termijn lukt, dreigt Valeant diverse afspraken met zijn schuldeisers te schenden en komt een faillissement dichtbij. Het aandeel zakte donderdag verder weg, en staat nu rond de $?30.
De druiven zijn zuur voor APG, pensioenbeheerder van het ABP, dat als enige Nederlandse belegger een forse positie heeft in Valeant. Begin dit jaar had APG nog 538.147 aandelen Valeant in portefeuille, zo blijkt uit gegevens van persbureau Bloomberg. Die positie levert de pensioenbeheerder sinds begin dit jaar op papier een waardeverlies op van ruim $?28 mln.
Gerekend vanaf de hoogste koers van Valeant in augustus vorig jaar is het verlies zelfs ruim $120 mln, zo blijkt uit berekeningen van Het Financieele Dagblad. De koers van het aandeel Valeant halveerde eerder deze week op één dag, nadat bleek dat het bedrijf zijn boekhouding niet op orde had. Valeant is ook al maanden in opspraak.
APG wil niet zeggen of de positie in Valeant afgelopen maanden al is afgebouwd of momenteel wordt teruggebracht. Wel is de pensioenbeheerder 'onaangenaam verrast door de gebeurtenissen', aldus een woordvoerder. 'Doorgaans zijn dit soort zaken voor ons aanleiding om een belang in een bedrijf te heroverwegen.'
APG erkent dat de Valeant-aandelen mogelijk al eerder waren verkocht, als nieuwe regels voor duurzaam of maatschappelijk verantwoord beleggen al waren ingevoerd. De pensioenbeheerder wil de komende jaren sterker selecteren op bedrijven die zich netjes gedragen. Volgens de oude regels die nu nog van kracht zijn, waren de beschuldigingen aan het adres van Valeant onvoldoende reden om de aandelen te verkopen. 'Negatieve aandacht hoeft niet per se te leiden tot verkoop van ons belang.'
Uit gegevens van Bloomberg blijkt dat APG al jaren een substantiële positie in Valeant heeft. In de zomer van vorig jaar had de pensioenbeheerder 631.00 aandelen, die een waarde vertegenwoordigden van maximaal $?160 mln. In het derde en vierde kwartaal van vorig jaar verkocht APG 93.000 aandelen. Op 1 januari, toen de koers van Valeant al was gedaald tot iets meer dan $?100 per aandeel, vertegenwoordigden de resterende ruim 538.000 aandelen nog een waarde van circa $?55 mln. Bij de huidige koers is dat pakket nog $?16,6 mln waard.