Omstreden Amerikaanse clusterbommen aangekomen in Oekraïne: dit is het probleem van deze wapens
De omstreden Amerikaanse clusterbommen zijn aangekomen in Oekraïne. De bommen zijn bedoeld als ‘cruciale munitie’ in het Oekraïense offensief tegen Russische verdedigingslinies in bezette gebieden.
Bob van Huët 14-07-23, 16:16 Laatste update: 16:47
De beslissing van de Amerikaanse president Joe Biden om de Oekraïense strijdkrachten te voorzien van clusterbommen, ook bekend als ‘dubbel-doel verbeterde conventionele munitie’ (DPICM’s), is de laatste dagen bekritiseerd door NAVO-bondgenoten zoals Groot-Brittannië en Canada vanwege het verbod op deze wapens door 123 landen. Maar de Verenigde Staten, noch Rusland noch Oekraïne hebben het internationale verdrag ondertekend dat de productie en het gebruik van clusterbommen verbiedt. Russen én Oekraïners hebben de munitie ook al ingezet tijdens deze oorlog, waarbij Oekraïense functionarissen Russische troepen beschuldigden van aanvallen op burgers.
De levering van clusterbommen wordt door militaire strategen gezien als een noodzaak om het huidige artillerietekort van Oekraïne op te vangen en zo de - ingegraven en moeilijk neembare - verdedigingsposities van de Russen toch te heroveren, zonder enorme soldatenoffers te hoeven brengen aan Oekraïense kant. Volgens onbevestigde berichten zou Oekraïne de laatste dagen verliezen lijden bij pogingen de stad Bachmoet te heroveren, wat de Amerikaanse haast om de bommen na enige aarzeling alsnog te leveren kan verklaren. Het Russische huurlingenleger Wagner zou in de eerste helft van dit jaar 20.000 soldaten zijn verloren bij de verovering van datzelfde Bachmoet. Anders dan Rusland heeft Oekraïne niet de enorme reserves aan manschappen om zulke klappen te kunnen incasseren.
Niet-ontplofte explosieven
Het belangrijkste argument tegen clusterwapens is het probleem van de niet-ontplofte explosieven, die later en soms lang na de oorlog ernstige verwondingen of de dood van burgers kunnen veroorzaken. De hoeveelheid en lastige opsporing van deze ‘submunitie’ vereisen uitgebreide opruimingsoperaties in gebieden die in de praktijk al lange tijd levensgevaarlijk en vaak onbewoonbaar zijn geworden. Nog altijd vallen er slachtoffers door clusterbommen en mijnen in onder meer Vietnam, Angola, Cambodja, Irak en Syrië. Spelende kinderen en boeren die een akker bewerken, zijn daar nog regelmatig slachtoffer van een explosie uit een allang vergeten oorlog.
Defensiespecialist Peter Wijninga, veiligheidsexpert van het Haagse Centrum voor Strategische Studies, denkt dat de Oekraïners de wapens inderdaad willen inzetten voor het bestrijden van ‘concentraties Russische troepen’. ,,Het hangt een beetje af van het specifieke type wapen, want een clusterbom is in feite niet meer dan een cilindrische container met daarin meerdere kleinere bommetjes. Afhankelijk van de hoogte waarop de bom opent, is het verspreidingsgebied van de submunitie groter of kleiner. Als ze wapens gebruiken waarvan de Amerikanen vooraf de hoogte kunnen instellen, kunnen ze er bijvoorbeeld voor kiezen om de bom vlak boven een Russische loopgraaf te laten openen, zodat het effect voornamelijk binnen dat loopgraafsysteem blijft.”
Moderne clusterbommen hebben nu een mechanisme dat ervoor zorgt dat de uitgestrooide explosieven na verloop van tijd vanzelf exploderen en zichzelf dus vernietigen, aldus Wijninga, waardoor ze minder gevaarlijk worden. ,,Maar het blijft een risico. Ik denk dat de Oekraïners zich hiervan bewust zijn.”
Regels
Vorige week heeft de Oekraïense minister van Defensie, Pleksii Resnikov, daarom een aantal regels opgesteld en bekendgemaakt dat Oekraïne die wil naleven bij het gebruik van deze wapens. Bovenaan staat dat ze alleen gebruikt mogen worden in internationaal erkend Oekraïens gebied, dus nooit in Rusland in ieder geval, wat de Amerikanen per se willen vermijden. Wijninga: ,,De door Rusland bezette gebieden vallen onder het internationaal erkende Oekraïense gebied, dus daar zullen ze gebruikt worden. Ze zullen ook niet worden ingezet in bewoonde gebieden, zoals steden of dorpen. Bovendien zullen de Oekraïners het gebruik van deze wapens nauwgezet registreren, inclusief de locatie, het tijdstip en het aantal. Ze overwegen zelfs de hoogte-instelling vast te leggen, zodat ze precies weten waar de niet-ontplofte munitie zich bevindt en ze die kunnen ruimen na het beëindigen van vijandelijkheden. Dat zijn heel veel regels die de Oekraïners zichzelf opleggen. Uiteindelijk moeten we erop vertrouwen dat ze zich hier ook aan zullen houden.”
Wijninga snapt de bezorgdheid bij met name NGO’s maar heeft wel ‘wat moeite’ met deskundigen die vanaf de zijlijn twijfelen aan wat de Oekraïners doen. ,,In het Westen hebben we vaak de neiging om vanuit onze comfortabele positie allerlei meningen te uiten, terwijl we niet daadwerkelijk in die strijd verwikkeld zijn. Natuurlijk betekent dit niet dat we geen mening mogen hebben, maar we moeten voorzichtig zijn met het trekken van conclusies op basis van waarnemingen op afstand.”
De VN en ook NGO’s hebben bevestigd dat de Russen deze wapens gebruiken in Oekraïne. Maar protesten hebben in Moskou weinig uitgehaald.