Interview
‘De thuistest staat straks naast je tandenborstel’
==========================================
Marc Bonten Kunnen we een derde lockdown wél voorkomen? Arts-microbioloog en OMT-lid Marc Bonten is „niet pessimistisch”.
Opnieuw dwingen stijgende besmettingscijfers en dreigende overbelasting van de zorg het kabinet maatregelen te nemen, ditmaal strenger dan ooit. Maar wat wacht na vijf weken lockdown?
Uiteindelijk zal het vaccin de beste uitweg vormen uit de coronacrisis. Premier Mark Rutte (VVD) zei te verwachten dat 2021 dankzij dat vaccin „een jaar van hoop en van licht aan het einde van de tunnel” wordt. Maar zover is het nog niet. De eerste vaccins zullen naar kwetsbaren gaan of hun verplegers in de zorg. De grootste groepen zullen naar verwachting pas na augustus het vaccin toegediend krijgen. Nederland zal de verspreiding van het virus hoe dan ook nog een groot gedeelte van 2021 moeten controleren.
Het is het inmiddels bekende verhaal van de hamer en de dans. De harde lockdown moet het aantal besmettingen terugdringen tot beheersbare niveaus (hamer). Pas dan zal sprake kunnen zijn van eventuele versoepelingen. Vervolgens, moeten de GGD’s door veel te testen en bron- en contactonderzoek te doen het virus onder de duim houden (dans).
Lees ook het stuk van Marc Bonten over het coronavaccin: Een effectief vaccin bestaat alleen bij geluk zonder weerga
De hamer gaat werken, zegt arts-microbioloog Marc Bonten (UMC Utrecht), die ook lid is van het Outbreak Management Team (OMT). „Dat zie je ook aan België die een paar weken een vergelijkbare lockdown ingedoken zijn. Dan gaat het aantal besmettingen echt wel weer omlaag. Daarna gaan we voor de tweede keer een exitstrategie in. En staan we er op een aantal punten beter voor.”
‘Uittrappen’ lukte niet
Na de eerste golf ebden de besmettingen gedurende de zomer weg. GGD-regio’s brachten via het testen en bron- en contactonderzoek lokale clusters in kaart om ze „uit te trappen”. Dat ging even goed, tot de GGD’s in augustus de stijging van de besmettingen niet bij konden benen. Dat kwam ook doordat mensen zich minder goed aan de regels hielden van afstand houden en aantal contacten. Eén onderzoek kostte zo veel meer tijd dan werd aangenomen. In september bleek vervolgens de testcapaciteit ontoereikend. Wachttijden stegen: in oktober zat er gemiddeld 80 uur tussen het maken van een afspraak en het ontvangen van de testuitslag. Dat moet niet meer zijn dan 48 uur.
Dat is nu anders, zegt Bonten. „We hebben nu veel meer testcapaciteit. Niet alleen meer de PCR-test, maar ook snellere PCR’s en antigeentests.” Afgelopen week werden bijna 470.000 Nederlanders getest. En hoewel de wachttijd weer steeg, lag die in de eerste week van december nog onder de norm, blijkt uit cijfers van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
De afgelopen weken stampte de overheid grote XL-teststraten uit de grond met behulp van Defensie en het bedrijfsleven. Het zijn tijdelijke faciliteiten op parkeerterreinen met meerdere teststraten en afnamestations, waar sneltests afgenomen worden en monsters ter plekke geanalyseerd kunnen worden in PCR-machines. Samen moeten ze de testcapaciteit met nog eens 100.000 per dag vergroten. De GGD’s hebben voor het bron- en contactonderzoek inmiddels 7.500 fte’s paraat staan, volgens minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid, CDA), en het onderzoek efficiënter gemaakt.
De Jonge ziet in „frequenter en grootschaliger” testen de oplossing om grip te houden op het virus en de samenleving weer te openen. Vanaf maart wil hij tien miljoen mensen in een maand kunnen testen. Daarvoor moeten meer dan 320.000 tests per dag afgenomen kunnen worden.
Monster afnemen
Dat gaat steeds vaker zonder dat daar klachten aan voorafgaan. Een aanzienlijk deel van de coronabesmettingen vindt plaats voordat mensen klachten krijgen, zegt Bonten. Sinds 1 december mogen nauwe contacten van nieuwe coronabesmettingen een afspraak maken voor een test via een speciaal telefoonnummer. Dat geldt ook voor mensen die door de CoronaMelder gewaarschuwd zijn. Vanaf 15 januari worden reizigers afkomstig uit hoogrisicogebieden na vijf dagen getest. Testen ze negatief, dan hoeven ze hun quarantaine van tien dagen niet verder uit te zitten.
Bonten verwacht veel van het grootschalige testen. „Ik denk dat mensen zich veel meer op eigen initiatief zullen laten testen, rondom evenementen bijvoorbeeld om die door te laten gaan.” Dat zullen niet gelijk grote muziekfestivals van meerdere dagen zijn, waarschuwt hij. „Kortdurende evenementen, zoals voetbalwedstrijden, een film of een theateruitvoering, dat soort dingen. Daar kunnen sneltests ingezet worden.”
Bij tien miljoen tests in een maand zijn we er nog niet, zegt Bonten. „We onderzoeken of mensen thuis een test kunnen doen. Als dat werkt, helpt dat enorm. Al is het nog de vraag of ongetrainde mensen goed genoeg een monster bij zichzelf kunnen afnemen. Als je weinig positieve tests zal missen, kan je de testcapaciteit makkelijk uitbreiden naar honderdduizenden per dag. Elke dag doe je dan een test, naast je tandenborstel. En als je positief test, blijf je thuis.”
Hoewel het vaccin nog niet direct bij de grootste groepen landt, betekent dat nog niet dat de samenleving niet profiteert van het inenten van kwetsbare personen, zegt Bonten. „Daarmee kan je hopelijk al wat druk van de ziekenhuizen afhalen. Dat is op dit moment de beperkende factor en waarschijnlijk de reden dat nu zo hard ingegrepen is.”
In welke mate mensen zich aan de maatregelen blijven houden, blijft cruciaal én onvoorspelbaar, waarschuwt Bonten. „Op zich ben ik niet pessimistisch. Maar na die vijf weken zal ook wel weer iedereen willen genieten van de vrijheid die dan ontstaan is. En dan is het weer spannend hoe goed we dan, met een veel grotere testcapaciteit, het coronavirus wel onder controle kunnen houden.”