'De Amerikaanse democratie is in een existentiële fase beland'
Casper Thomas 14:45
Als speechschrijver koos Ben Rhodes de woorden waarmee Barack Obama tot de wereld sprak. Nu spreekt hij namens zichzelf. En Rhodes is uiterst bezorgd. Ja, er zit weer een Democraat in het Witte Huis, maar voor hoelang? 'Amerika is al veel verder op het autoritaire pad dan velen durven toe te geven.'
In het kort
Ben Rhodes was acht jaar lang een trouwe schaduw van president Barack Obama.
Onlangs verscheen zijn boek 'Na de val', over de politieke situatie in de VS.
We doen alsof er in Amerika een strijd gaande is tussen twee partijen, zegt hij.
'In werkelijkheid gaat de strijd tussen democratie en autocratie.’
‘Op dit moment voelt het als een last om Amerikaan te zijn’, verzucht Ben Rhodes. ‘Er is een fundamenteel debat gaande over wat Amerikaan zijn betekent. En die vraag heeft mensen uiteengedreven. We dachten alle grote kwesties te hebben opgelost, dat vrijheid en kapitalisme gewonnen hadden. We dachten dat de Verenigde Staten een verheven plek tussen naties innemen. Die illusies zijn doorbroken. Dat is voor iedereen moeilijk om te verwerken, het vreet aan onze politiek en aan onze gemeenschappen.’
Aan het woord is Ben Rhodes. Acht jaar lang was hij een trouwe schaduw van president Barack Obama. Als diens speechschrijver en adviseur voor veiligheidsvraagstukken koos Rhodes de woorden waarmee Amerika tot de wereld sprak, gedurende de laatste periode waarin de VS het zelfbeeld konden koesteren een lichtend voorbeeld voor de rest van de wereld te zijn. ‘Achteraf is gebleken dat Obama's presidentschap ook toedekte wat er onderhuids speelde.'
‘De Republikeinen snappen dat ze met slim spel veel macht kunnen verwerven met relatief weinig kiezers’
Ben Rhodes
Rhodes doelt daarbij op de radicalisering ter rechterzijde van de Amerikaanse politiek, aangejaagd door een ‘media-ecosysteem’ dat burgers opsluit in een wereld van complottheorieën en misinformatie. De Republikeinen die nu in Washington rondlopen zijn andere dan toen Rhodes door de gangen van de macht wandelde. Velen van hen hebben wortels in de Tea Party, vertelt hij, en laten zich aan democratische normen weinig gelegen liggen.
Rhodes' boodschap is niet mis te verstaan: ‘We doen alsof er in Amerika een strijd gaande is tussen twee partijen. In werkelijkheid gaat de strijd tussen democratie en autocratie.’
Geen radertje in de Biden-machine
Ondanks de ernst van deze woorden oogt de in een wit poloshirt gehulde spreker ontspannen. Hij woont in San Francisco, waar hij de tijd heeft voor zijn jonge kinderen en zijn hardlooprondes. ‘Ik had ervoor kunnen kiezen een wieltje in de Biden-machine te worden. Maar ik denk dat ik een belangrijkere rol kan spelen als iemand die alarm slaat’.
Dat alarm slaan doet Rhodes in het bijzonder met zijn boeken. Onlangs verscheen Na de val. Op zoek naar democratie in een veranderende wereld (in vertaling verschenen bij de Bezige Bij). Daarin dient een wereld waarin democratie onder druk staat als spiegel voor Amerika. Rhodes' conclusie luidt dat er niets exceptioneel is aan de Amerikaanse democratie - en dat is geen geruststelling.
Na zijn functie in het Witte Huis ging Rhodes op reis om de wereld te zien zonder onderdeel te zijn van de presidentiële entourage. Hij ging naar Rusland en China, maar vooral Hongarije trok zijn aandacht. Dat land was een blauwdruk van wat zich ook in Rhodes' thuisland afspeelde: kiesdistricten hertekenen, oligarchen die het mediaklimaat bespelen, de rechterlijke macht naar je hand zetten, en dat alles gewikkeld in een ideologie van ‘rechts christelijk nationalisme'. Wat Rhodes het ‘autoritaire draaiboek’ noemt was net zo goed van toepassing op de VS.
Amerika oogstte wat het had gezaaid
Na de val was gereed kort voor 6 januari van dit jaar, de dag van de bestorming van het Capitool. Rhodes: ‘Het is niet uitzonderlijk dat in een democratie een corrupte autocraat aan de macht komt, die politieke posten uitdeelt aan zijn familie. Dat er pogingen worden gedaan om de verkiezingen te verdraaien, past daarbij. Er is geen enkele reden om aan te nemen dat Amerika hiervoor immuun is.’
'Het is niet uitzonderlijk dat in een democratie een corrupte autocraat aan de macht komt, die politieke posten uitdeelt aan zijn familie.'
'