Biden zet Saoedische kroonprins te kijk als paria, maar houdt deur naar Riad open
===================================================================
Moord op Khashoggi De 'herijking' van het Amerikaanse beleid jegens Saoedi-Arabië is vooral pijnlijk voor kroonprins Mohammed bin Salman.
Toch willen de Amerikanen hun handen niet van het land aftrekken. Daarvoor is het economisch en geostrategisch te belangrijk.
Floris van Straaten uit de nrc
27 februari 2021 om 17:47
Leestijd 3 minuten
Al kort na de moord op Jamal Khashoggi werd er in oktober 2018 ook voor de Saoedische ambassade in Washington betoogd.
„De regels zijn veranderd”, verklaarde de Amerikaanse president Joe Biden vrijdag kort nadat zijn regering een vertrouwelijk rapport van de nationale inlichtingendienst over de geruchtmakende moord op de kritische Saoedische journalist Jamal Khashoggi in oktober 2018 deels had vrijgegeven.
Twee jaar lang hield Bidens voorganger Trump de conclusie van de CIA dat de Saoedische kroonprins Mohammed bin Salman de moord „goedkeurde” onder de pet.
Niet dat die conclusie verrassend was, maar zo verschaften Trump en zijn schoonzoon Jared Kushner zichzelf een alibi om gewoon zaken te blijven doen met MbS. „I saved his ass”, pochte Trump in 2020 tegen de befaamde journalist Bob Woodward.
Door deze conclusie nu alsnog openbaar te maken zet de regering-Biden MbS publiekelijk te kijk als een paria. Als een heerser die er niet voor terugdeinsde een journalist door zijn mensen op slinkse wijze te laten grijpen bij een bezoek aan het Saoedische consulaat in Istanbul, te laten stikken, aan stukken te laten snijden, om zijn stoffelijk resten vervolgens spoorloos te laten verdwijnen.
Met de publicatie voerde Biden zijn belofte uit om de relatie met Saoedi-Arabië „te herijken” en een einde te maken aan de bijna onvoorwaardelijke steun van het Witte Huis voor MbS ten tijde van Trump en Kushner. Eerder had Biden al laten weten slechts contact te wensen met koning Salman, niet met MbS, al heeft die de dagelijkse leiding over het land in handen. Aan koning Salman had Biden donderdag telefonisch gezegd dat zijn regering veel belang hecht aan respect voor mensenrechten.
Malafide elementen
Dit is allemaal zeer tegen het zere been van de Saoediërs, die vrijdag direct woedend lieten weten dat de conclusies uit het rapport „ongerechtvaardigd en onnauwkeurig” zijn. Zij blijven erbij dat de moord op Khashoggi het werk was van malafide elementen, waarvan de kroonprins geen weet had.
De daders zitten inmiddels in de gevangenis. Veel indruk maakt dat Saoedische verweer niet, al verschaften de vrijgegeven fragmenten van het Amerikaanse rapport over de toedracht van de moord ook geen glashard bewijs tegen MbS.
Wel memoreerde het rapport dat Saud al-Qahtani, een vertrouweling van MbS die bij de Khashoggi-operatie was betrokken, nog medio 2018 in het openbaar had verklaard nooit te handelen zonder instemming van de kroonprins. Alleen de Verenigde Arabische Emiraten, zelf even autocratisch als Saoedi-Arabië, schoten de kroonprins te hulp.
De Emiraten zeiden „vertrouwen” te hebben in de onpartijdigheid van de Saoedische rechtspraak.
De kroonprins, die dezer dagen bijkomt van een blindedarmontsteking, onthield zich van commentaar. Het afgelopen jaar heeft hij in het algemeen weinig van zich laten horen, afgezien van een ambitieus plan voor een 170 kilometer lange, nieuw te bouwen stad in de woestijn in het noordwesten van het land. Iedereen zou daar lopend of met een hypersnelle trein in zijn dagelijkse behoeften moeten kunnen voorzien.
Te belangrijke bondgenoot
Hoewel de regering-Biden de kroonprins aan de schandpaal nagelde, zag ze er – tot spijt van sommigen in Washington – van af ook sancties tegen hem te nemen. De Amerikanen willen voorkomen dat het tot een algehele breuk komt tussen Washington en Riad.
Daarvoor is Saoedi-Arabië nog altijd een te belangrijke bondgenoot voor de VS in het Midden-Oosten. Niet alleen wegens zijn enorme oliereserves, maar ook tegenover Iran, waarmee de Amerikanen al decennia een zeer gespannen relatie hebben. In plaats daarvan beperkt Washington zich tot een zwarte lijst van 76 Saoediërs die bij de moord op Khashoggi of anderszins bij geweld of dreigementen jegens dissidenten betrokken waren.
Door de kroonprins ook nog eens persoonlijk te straffen en nog verder te vernederen zou Washington de Saoediërs bovendien weleens in de armen kunnen drijven van Amerika’s grootste mondiale rivaal, China. Dat laatste land is toch al bezig het vacuüm dat de VS op sommige plaatsen in het Midden-Oosten laten vallen, op te vullen.
Mocht de in wankele gezondheid verkerende koning Salman (85) sterven, dan zouden zulke strafmaatregelen de VS en Saoedi-Arabië ook in een zeer ongemakkelijke situatie kunnen brengen. De kroonprins is pas 35 jaar oud en hij zal mogelijk nog decennia aan het bewind blijven na de dood van zijn vader.
Sommige analisten in de VS speculeren erop dat Biden eigenlijk graag zou zien dat MbS als kroonprins plaatsmaakt voor een ander. In eigen land heeft MbS ook genoeg vijanden, die dat graag zien.
Maar niets wijst erop dat koning Salman zijn zoon kwijt wil. Juist bij de veelal jonge bevolking van Saoedi-Arabië geniet MbS populariteit.
Dennis Ross, een voormalige Amerikaanse gezant voor het Midden-Oosten, prees Bidens aanpak van deze lastige kwestie. Hij sprak tegenover The New York Times van „een klassiek voorbeeld van een situatie waar je je waarden en belangen in evenwicht moet houden”.
Intussen overwegen de Amerikanen de regels voor hun relatie met Riad ook op het gebied van de wapentransacties verder te wijzigen. Steun voor offensieve acties van Saoedi-Arabië in de oorlog in Jemen was al taboe verklaard door het Witte Huis, maar de regering zou voortaan alleen nog defensieve wapens aan de Saoediërs willen leveren.