'Er zit nog heel veel in de Afrikaanse grond'
Nederland opent late jacht op Afrikaanse bodemschatten. Maar kunnen we de Chinezen nog wel aftroeven?
De eeuw van Afrika is al even begonnen, maar de Chinezen hadden dit nieuwe tijdperk eerder in de smiezen dan wij. Het kabinet kan er niet langer omheen: hoe gaat Nederland zijn belangen veiligstellen?
De Afrikaanse reus ontwaakt: in 2050 zijn er 2,4 miljard Afrikanen op het continent, twee keer zoveel als nu. Zonder Afrikaanse bodemschatten kan Europa zijn klimaatambities wel vergeten. Hoog tijd dus voor een Afrikastrategie, dacht het kabinet. VVD-minister Liesje Schreinemacher (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking) schetst het probleem: ,,Voor 95 procent van de kritieke grondstoffen is Europa nu afhankelijk van China. Denk aan kobalt, lithium of palladium. Kobalt hebben we bijvoorbeeld nodig voor batterijen, in elektrische auto's of in onze telefoons. De Chinezen halen die grondstoffen voor een groot deel uit Afrika, terwijl we daar natuurlijk veel liever zelf toegang toe hebben."
Deze afhankelijkheid zit het kabinet niet lekker, vult minister Wopke Hoekstra (Buitenlandse Zaken) aan. Want stel dat het aanbod van lithium zeer schaars wordt. ,,Dan kan het gebeuren dat men voor iets als een telefoon het tienvoudige kan vragen", zegt de CDA-bewindsman. Denk aan de prijs van mondkapjes in de coronapandemie of exploderende energiekosten doordat Rusland aan de gaskraan draaide. ,,Dan heb je echt een probleem."
Los van de kosten is er nog een ander probleem, schetst Schreinemacher. ,,Heel veel van die kritieke aardmetalen, zoals lithium, hebben we nodig voor onze energietransitie, voor onze windmolens en zonnepanelen. Anders gaan we de verduurzamingsdoelen nooit halen." En om die grondstoffen zeker te stellen wil ons land zelf zaken doen met Afrika en niet afhankelijk zijn van het communistische China, zegt Hoekstra. ,,We willen wel groener worden, maar niet roder."
Europese landen, benadrukt hij, investeren bij elkaar een veelvoud van wat China doet en bieden ook meer ontwikkelingshulp. Alleen wordt dat niet altijd gezien, stelt Schreinemacher. ,,Als China een weg aanlegt, staat er een groot bord met 'mede mogelijk gemaakt door China'. Als Nederland vonden we dat een beetje vies, niet chic. Vanuit de EU maken we die bijdragen onder de noemer Team Europe steeds zichtbaarder en dat gaan we als Nederland nu ook doen."
Toch is ook een inhaalslag nodig om grondstoffen voor Europa veilig te stellen. En die is ook mogelijk, denkt Schreinemacher. ,,Er zit nog heel veel in de Afrikaanse grond, maar we gaan als overheid niet in de mijnbouw. Dat moeten bedrijven doen."
Die bedrijven wil het kabinet wel helpen door partnerschappen met Afrikaanse landen te sluiten, waarbij westerse bedrijven zonder al te grote risico's kunnen investeren in nieuwe mijnen. Daar worden dan wel duurzaamheidseisen aan gesteld, zegt Schreinemacher. ,,En we willen ook niet dat kindjes in de kobaltmijnen in Congo werken." De Chinezen hebben daar minder moeite mee, stellen ook geen milieueisen.
China haalt metalen uit de Afrikaanse grond en verdient het grote geld door ze te verrijken in China. In de Nederlandse plannen moeten Afrikaanse landen ook zélf die mogelijkheid krijgen. Schreinemacher: ,,China heeft langlopende deals gesloten - eigenlijk wurgcontracten - waar Afrikaanse landen nu van zeggen: dat hadden we liever anders gehad. Als Europa willen we dat beter doen."