voda schreef op 4 augustus 2022 12:21:
Hoogleraar twijfelt aan toekomst euro: ’Nederland kan beter zelf uitstappen’
Door DORINDE MEUZELAAR
32 min geleden
in FINANCIEEL
De crisis op de huizenmarkt, de hoge inflatie, de te lage rente: een groot deel van de problemen wordt veroorzaakt door de euro, betoogt hoogleraar economische geschiedenis Jan Luiten van Zanden (Universiteit Utrecht) in zijn afscheidscollege.
RENE BOUWMAN
Hij maakt zich grote zorgen over het voortbestaan van de muntunie. „Geen enkel systeem is voor de eeuwigheid. Als er niet bijtijds over een alternatief wordt gedacht, kan Nederland beter op eigen houtje uit de euro stappen.” Dat is haalbaar, denkt de emeritus hoogleraar. „Een Nederlandse munt zou wat in waarde stijgen ten opzichte van de euro. Maar niet dramatisch, dus dat hoeft geen belemmering te zijn. Dat Nederland tegoeden en bezittingen in het buitenland heeft, betekent volgens de hoogleraar ook geen streep door het plan. „Je moet afspraken maken, bijvoorbeeld hoe je contracten behandeld. Maar die zijn rond de introductie van de euro ook gemaakt. Het is complex, maar niet onmogelijk.”
De eurozone kampt met hoge inflatie, een recessie hangt in de lucht. Welke rol speelt de euro hierin?
„Het laat opnieuw zien hoe lastig het is dat we een munt hebben voor zulke verschillende landen. Waar noordelijke landen behoefte hadden aan een hogere rente en inflatiebestrijding, is het zuiden daar nog steeds niet aan toe. Die tegenstelling is de afgelopen tijd scherper geworden, en laat zien hoe kunstmatig de euro is. Pijnlijk, want we zijn nog niet klaar voor een volgende recessie. Terwijl we dit najaar mogelijk zelfs in een financiële crisis belanden.”
BEKIJK OOK:
Inflatie volgens rekenmethode CBS voor het eerst sinds 1975 hoger dan 10%
De eurozone is toch best weerbaar? We zijn goed uit de pandemie gekomen.
„Ja, door heel veel geld in de economie te pompen en de rente op 0% te houden. Dat was vooral voor de zwakste landen goed. Maar de eurozone is nu zo ingericht dat zij het beleid dicteren, anders valt de boel uit elkaar. Bij de invoering dachten we nog dat het zuiden zich zou gaan gedragen als de noordelijke landen doordat er strenge regels voor de staatsschuld en het begrotingstekort kwamen. Maar dat is niet gelukt.”
Is het dan niet een kwestie van zorgen dat de regels beter worden nageleefd?
„Maar de regels werken niet. Tijdens de eurocrisis is geprobeerd de Griekse staat heel koel aan de regels van het stabiliteits- en groeipact te houden door fors te bezuinigen. Maar het verergerde de crisis juist: Griekenland heeft er jaren door verspeeld, en het wantrouwen in zowel het zuiden als het noorden nam toe. Bovendien is het naïef om te denken dat je met een set starre regels kunt zorgen dat een land zich anders gaat gedragen. Zuidelijke landen kenden een heel andere dynamiek dan het noorden: een hogere werkloosheid, inflatie en overheidstekort. En als die situatie onhoudbaar werd, devalueerden ze de munt. Maar door de eurozone is die uitweg nu afgesneden.”
BEKIJK OOK:
’Tijd om zwakke landen uit de eurozone te zetten’
Welke lessen zijn er tijdens de eurocrisis getrokken?
„De belangrijkste ommezwaai is gemaakt door president van de Europese Centrale Bank Mario Draghi. In plaats van het disciplineren van zuidelijke landen maakte hij beleid dat aan hun zwakheden tegemoet komt: de rente zo laag mogelijk houden en het massaal pompen van geld in de economie doordat de ECB staatsobligaties kocht.”
Was dat verstandig?
„Het vergroot de ongelijkheid. Huizenprijzen zijn geëxplodeerd, net als aandelenkoersen. Onze huizencrisis is voor een groot deel aangewakkerd door de ECB.”
In andere landen is de vastgoedcrisis minder erg. Dan ligt het toch ook onze eigen overheid?
„Het was verstandig geweest om eerder de hypotheekrenteaftrek te beperken. Maar het komt ook door de lage rentestand. Als de rente op hypotheken 1% is, kun je een veel hogere prijs voor een huis betalen dan bij een rente van 5%.”
BEKIJK OOK:
Column: ’Whatever it takes’ viert 10-jarig jubileum
Andere centrale banken kochten ook voor miljarden aan obligaties gekocht en hielden de rente extreem laag.
„Maar in de eurozone was het de afgelopen jaren onmogelijk de rente te verhogen omdat zuidelijke landen in de problemen zouden komen. Dus het is duidelijk dat het keurslijf waar we in zitten, een sterke euro-dimensie heeft. Dus moeten we nadenken over een alternatief.”
Hoe ziet dat eruit?
„Een euro voor het noorden en een voor het zuiden bijvoorbeeld. Al voorzie ik in de praktijk eerder dat er een crisis ontstaat waarin de euro niet meer overeind te houden is. Dat zal dan tot zo’n chaos leiden dat er een gigantische systeemcrisis staat. Maar als economisch historicus denk ik dat niets het eeuwige leven heeft. Ooit zal er een nieuw systeem komen, dus laten we erover nadenken hoe we dat in goede banen leiden.”
BEKIJK OOK:
Schuldenberg en politieke crisis van zorgenkind Italië geven ECB kopzorgen
Ook het splitsen van de eurozone kent risico’s.
„Zodra je de vaste band tussen Noord- en Zuid-Europa zou verbreken, krijg je wel een schok. Want als je je geld in Zuid-Europa hebt aangehouden, is dat minder waard na de ontkoppeling. Dan gaan mensen hun geld uit Italië weghalen en in Duitsland stallen. Dus alleen al die dreiging zou heel veel instabiliteit veroorzaken. Maar misschien dat er aanvullend beleid voor de zwakke broeders kan komen, zodat je er een heel geleidelijk proces van maakt. Maar zelfs die discussie wordt niet gevoerd.”
www.telegraaf.nl/financieel/50508589/...