Dubbelgangers en voorproevers: leiders als Poetin halen alles uit de kast voor veiligheid
Een Russische overloper gaf onlangs een inkijkje in de extreme beveiliging van Vladimir Poetin. Hij is natuurlijk is niet de eerste leider die vreest voor zijn leven. De geschiedenis loopt over van dubbelgangers, voorproevers en James Bond-achtige lijfwachten.
Mark van Assen 10-04-23, 15:01
Het verhaal van Gleb Karakoelov, ex-officier van een van de Russische veiligheidsdiensten, leest als een spionageroman. Een paranoïde president Poetin leeft in een informatievacuüm, woont in bunkers, verplaatst zich in nep-limousinestoeten (of niet) en probeert met voorproevers te voorkomen dat hij vergiftigd wordt. Hij is inmiddels zo machtig en zo gehaat dat het gevaar van alle kanten kan komen: van buitenaf, maar ook van binnenuit.
Eigen leger
Een dikke 6000 kilometer van Moskou woont ook iemand die liever het zekere voor het onzekere neemt. Kim Jong-un, sinds 2011 de ‘Hoogste Leider’ van Noord-Korea, rijdt daarom niet alleen rond in een gitzwarte gepantserde Mercedes Pullman Guard, maar heeft ook een persoonlijke legermacht tot zijn beschikking. Deze telt ongeveer 100.000 man die zijn onderverdeeld in bataljons, regimenten en brigades, met eigen tanks, artillerie en raketten. Voor de goede orde: deze soldaten staan los van het reguliere leger. Ze zijn er puur en alleen voor Kim en zijn familie.
Belangrijk onderdeel is de zwaarbewapende Snelle Reactie Eenheid: een paar duizend ervaren, goed getrainde mannen die klaar staan om op elk moment een staatsgreep de kop in te drukken. En daar weer de beste van de beste van zien we voorbij joggen als Kim een potentieel gevaarlijk bezoek aflegt. Ze rennen mee met zijn Mercedes, vijf links, vijf rechts, twee erachter: allemaal even groot, identiek gekleed en extreem goed getraind. Hun opleiding duurt jaren. Ze worden niet alleen compleet gehersenspoeld (ze zijn alleen maar op aarde om Kim te beschermen), maar kunnen naar verluidt ook een baksteen met hun hoofd doormidden breken en met één vinger een lichtpeertje verbrijzelen. En als Kim ergens met zijn speciale trein arriveert, rennen witgehandschoende lijfwachten naar de wagon om de deurhendels smetteloos schoon te maken.
Honderd procent kopie
Er wordt gefluisterd dat Kim ook dubbelgangers heeft, maar daar is nooit duidelijkheid over gekomen. Dat was bij Jozef Stalin anders. De meedogenloze Sovjetleider (aan de macht van 1924 tot 1953) deelde Kims obsessie met zijn eigen veiligheid en vertrouwde daarom meer dan twintig jaar op Feliks Dadajev. Deze balletdanser uit een dorp in de Kaukasus viel tijdens een voorstelling op door zijn sprekende gelijkenis met de dictator. ,,Ik was een honderd procent kopie van ‘Soso’ (Stalins koosnaam)’’, zei hij daar zelf later over. ,,We waren even lang, hadden dezelfde stem en dezelfde neus.’’
Toch was er nog wat werk nodig om hem klaar te maken voor openbare optredens (filmopnames, toespraken, zwaaien naar mensen). Hij moest elf kilo aankomen, zijn tanden geler maken (Stalin was een verstokte roker), zijn oorkanaal dieper doen lijken met lijm en make-up. Om hetzelfde pokdalige gezicht als Stalin te krijgen, drukte hij zelfs een ijzeren kam diep in zijn wangen. Opvallend: Dadajev was liefst veertig jaar jonger dan Stalin. Hij leeft zelfs nog. Dit jaar is hij honderd geworden.
Nep-kogelwonden
Ook de familie Saddam Hoessein heeft een geschiedenis met vele dubbelgangers. Ze had dan ook vele vijanden, die allemaal zo hun redenen hadden voor een dodelijke aanslag. Ondanks een zeer uitgebreid en gevreesd veiligheidsapparaat speelden Saddam en zijn zonen Uday en Qusay het liefst op zeker. Zelfs toen Saddam in 2003 gevangen was genomen, konden de Amerikanen er niet voor 100 procent op vertrouwen dat ze de goed te pakken hadden. ,,We weten dat zijn dubbelgangers plastische chirurgie hebben gehad’’, zei minister van Defensie Donald Rumsfeld destijds. ,,En ze kunnen ook best tatoeages nep-kogelwonden hebben laten aanbrengen.’’
In dit kader spreekt het verhaal van Latif Yahia tot de verbeelding. Hij zou jarenlang de dubbelganger zijn geweest van Uday Hoessein, de gehate oudste zoon. Hij wilde niet, maar werd ertoe gedwongen, schrijft hij in zijn biografie. Yahia moest leren spreken en bewegen als Uday, onderging plastische chirurgie en ontkwam ook niet aan de tandarts. Naar eigen zeggen is hij liefst 26 keer beschoten, waarvan een keer door Uday zelf, vanwege een vrouw die zijn dubbelganger leuker vond dan hemzelf. Het relaas van Yahia wordt overigens niet door iedereen serieus genomen, maar het blijft een mooi verhaal. Er is zelfs een film van gemaakt: The Devil's Double (De Dubbelganger van de Duivel).
Groenten en sauzen
De geschiedenis van Margot Wölk is weer heel anders. De Berlijnse moest in de laatste tweeënhalf jaar van de Tweede Wereldoorlog het eten van Adolf Hitler voorproeven. Ze was een van de vijftien jonge vrouwen die een mogelijke vergiftigingspoging moesten opvangen; want ook de Duitse dictator was zijn leven niet zeker. Hitler was bezeten van het idee dat de Britten hem op deze manier uit de weg wilden ruimen.
,,Hij was vegetarisch’’, onthulde Wölk bijna zeventig jaar later. Zij en haar collega’s werden elke dag met een bus naar de Wolfsschanze gebracht, Hitlers zwaar beveiligde hoofdkwartier in het oost-Pruisische Görlitz. Daar moesten ze tussen 11.00 en 12.00 uur groenten, sauzen en ‘exotisch fruit’ voorproeven. ,,Het was goed eten, maar we konden er niet echt van genieten.’’ Als er niemand dood was neergevallen, werd het eten door de SS naar Hitler gebracht. Ze heeft hem zelf nooit gezien, zei ze in een interview. ,,We zagen wel zijn herdershond. Die speelde vaak bij ons voor de deur.’’ Uiteindelijk heeft alleen Wölk de oorlog overleefd. Haar veertien mede-voorproevers zijn allemaal door de oprukkende Russen vermoord.