In Sint-Petersburg kijken steeds meer Russen weg van oorlog in Oekraïne: ‘Manier van zelfbescherming’
Sint-Petersburg claimt de meest creatieve en liberale stad van Rusland te zijn. Het verzet tegen het geweld in Oekraïne was er een jaar geleden dan ook het hevigst. Maar inmiddels is het verstomd.
Joost Bosman 28-04-23, 18:00 Laatste update: 28-04-23, 18:43
Langs de Nevski-avenue is het druk. Het is de eerste mooie voorjaarsavond van het jaar en de zon is door de noordelijke ligging van Sint-Petersburg nog lang niet onder. De ‘witte nachten’, wanneer het nooit donker wordt, dienen zich voorzichtig aan.
Mensen zijn op weg naar huis of flaneren langs de winkels. De sjieke Jelisejevski-winkel bestaat nog altijd, terwijl de dependance aan de Tverstraat in Moskou twee jaar geleden na ruim een eeuw te hebben bestaan op de fles ging.
Deels schijn
De strijd in Oekraïne lijkt ver weg in de ‘noordelijke hoofdstad’. De letter Z, het symbool van de ‘speciale operatie’, is nauwelijks te vinden. Op billboards zijn alleen foto’s van de Russische militairen te zien, die vechten of vochten in het door geweld verscheurde buurland. ‘Eer aan de helden van Rusland’, staat erbij geschreven.
Maar wie het de Petersburgers vraagt, beseft dat de doorgang van het gewone leven deels schijn is. ,,Ja, je voelt de oorlog hier ook op straat’’, zegt Marina (52) terwijl ze van een witbiertje nipt. ,,Mensen zijn stiller, meer in zichzelf gekeerd.’’ Zelf is Marina tegen de ‘speciale militaire operatie’, zoals Moskou het bloedvergieten in Oekraïne nog altijd noemt.
Maar verzet is niet meer mogelijk, je wordt direct opgepakt. Dus probeer ik het nieuws niet langer te volgen en me te concentreren op het dagelijks leven
Marina, Inwoner Sint-Petersburg
,,Maar verzet is niet meer mogelijk, je wordt direct opgepakt’’, weet Marina. ,,Dus probeer ik het nieuws niet langer te volgen en me te concentreren op het dagelijks leven. Het is een manier van zelfbescherming’’, zegt de Petersburgse vreugdeloos.
Het is een overlevingsstrategie die steeds meer Russen volgen, blijkt ook uit sociologisch onderzoek: wegkijken en hopen dat de strijd snel ten einde komt.
Sasja (begin twintig, niet haar echte naam) probeerde vlak na de Russische inval in Oekraïne nog wel te demonstreren. ,,Op de dag van de invasie begonnen de demonstraties meteen. Ik heb folders uitgedeeld tegen de oorlog’’, vertelt Sasja. ,,Met familie en vrienden voerden we gesprekken over vertrekken uit Rusland, over wat te doen en hoe we verder moesten. Het was angstig.’’
Iemand in het appartementencomplex waar Sasja woont, verklikte haar - vanwege haar folders - aan de politie. Die kwam direct en hield Sasja aan. Twee etmalen zat ze op het bureau en werd ze ondervraagd. ‘’Ik kreeg eerst geen toegang tot een advocaat en ze vroegen telkens hoeveel ik betaald kreeg voor mijn folderactiviteiten.’’
Uiteindelijk kwam Sasja er ‘goed’ vanaf met een boete van omgerekend ruim 300 euro. Veel geld voor de student die ze toen nog was. Uiteindelijk werd het geld betaald via een crowfundingsactie op de chatapp Telegram.
Die was speciaal in het leven geroepen om Russen - die zijn beboet voor het uitspreken tegen de ‘speciale militaire operatie’ - te helpen, als ze zelf niet kunnen betalen. ,,Ik was verbijsterd dat dat kon, want ik dacht dat ik helemaal alleen stond. Gelukkig helpen mensen in Rusland elkaar nog.’’
Uiterst voorzichtig
Sasja praat met vrienden nu minder over de tragedie in Oekraïne dan een jaar geleden. ,,In het begin van de oorlog ging het er elke dag over. Maar nu, hoe erg het ook klinkt, heeft iedereen zich ermee verzoend. We zijn eraan gewend geraakt.’’
Dat constateert ook Boris Vesjnevski. Hij is al jarenlang lid van de stadsraad namens de nog enige overgebleven oppositiepartij Jabloko, alsmede een bekend gezicht in Sint-Petersburg. De politicus praat veel met mensen. ,,Hun stemmingen zijn heel verschillend. Sommigen zijn nog steeds somber over wat er in Oekraïne gebeurt, anderen hebben het al van zich afgezet’’, merkt Vesjnevski.
Volgens hem zijn mensen ‘uiterst voorzichtig’ geworden. ,,Ze beseffen heel goed dat elke afwijking van het officiële standpunt tot straf kan leiden. Sommigen vragen me alleen: wanneer is dit alles afgelopen? Ze willen vrede en dat er geen mensen meer sneuvelen’’, vertelt de politicus, die zelf ook hoorbaar goed op zijn woorden let.
Dat Sint-Petersburg altijd een stad van verzet was, is volgens Vesjnevski nauwelijks meer te zien. ,,Net als overal in Rusland is demonstreren ook in onze stad verboden. Er zijn nog altijd mensen die vrijheid en rechtvaardigheid willen, maar ze hebben niet langer wettelijke vormen om zich uit te drukken. En niet-legale acties zijn zeer zeldzaam.’’
Financiële situatie
Economisch gezien lijdt Sint-Pietersburg niet zichtbaar onder de door het Westen ingestelde sancties. De cafés en restaurants zitten vol en in de winkels is alles verkrijgbaar. ,,Ik ben geen econoom, maar ik zie geen gevolgen’’, zegt Vesjenevski. ,,De stadsraad heeft zelfs zijn budget kunnen verhogen, omdat (staatsgasbedrijf, red.) Gazprom zich in Sint-Petersburg heeft laten registreren. De financiële situatie is lang niet slecht.’’
In de enorme Izaak-kerk, met zijn kenmerkende neoclassicistische vleugels, is een dienst gaande. Het koor zingt zuiver en biedt troost. Mannen en (oude) vrouwen zitten op de knieën, slaan gedwee hun kruisen en buigen op gezette tijden voorover.
Twee haveloze mannen schuiven een keurige heer die een kaarsje wil kopen vrij ruw aan de kant en dringen voor. ,,We hebben gevochten in Oekraïne’’, grommen ze. Soms kun je de ellende in Oekraïne even vergeten. Maar dan dringt ze plotseling - ook in Sint-Petersburg, ver weg van het front - weer binnen.
AD.nl