Zeewier is het nieuwe gras
Voormalig modeontwerper Sam Elsom begon aan de oostkust van Tasmanië een zeewierboerderij. Met het kweken van de rode zeewiersoort Asparagopsis wil hij klimaatverandering tegengaan. Door dagelijks een kleine hoeveelheid zeewier toe te voegen aan het voer van koeien vermindert de hoeveelheid methaan die ze uitstoten met wel 90%. Foto’s: Nick Green
Australische wetenschappers denken een wondermiddel te hebben ontdekt tegen klimaatverandering, waarmee nog geld te verdienen is ook. Is een klein zeewierplantje de redding van de veehouderij?
Het was een zondagsritueel dat het leven van Australiër Sam Elsom voorgoed veranderde. Elsom, een charismatische kerel met een woeste baard en het uiterlijk van een Noorman, runde een succesvol modemerk, dat hem in de Australische steden tot een uithangbord van de hippe, creatieve klasse maakte. Maar dat succes telde niet als hij op zondag op de bank zat met zijn schoonvader, een suikerrietboer. Elsoms schoonvader keek op zondag steevast naar het agrarische tv-programma dat al decennialang op de Australische tv te zien is. Zijn schoonzoon moest meekijken, of hij nu wilde of niet.
Op de bank bij zijn schoonvader hoorde Elsom voor het eerst over de ontdekking die hem deed besluiten zijn leven om te gooien: in het programma vertelden wetenschappers enthousiast dat uit tests was gebleken dat een bepaald soort zeewier de schadelijke methaanuitstoot van vee drastisch vermindert, met grote implicaties voor het tegengaan van klimaatverandering. Elsom was gebiologeerd.
‘Niemand heeft deze specifieke zeewiersoort ooit op commerciële schaal verbouwd. Dus het is een groot experiment’
Wondermiddel
Vijf jaar later is de modeontwerper eigenaar van een zeewierboerderij aan de woeste oostkust van Tasmanië, het eiland ten zuiden van het Australische vasteland. Daar kweekt Elsom de zeewiersoort Asparagopsis, in grote tanks en vastgehecht aan verzonken touwen in de oceaan, om klimaatverandering tegen te gaan. Elsom: ‘Het werd duidelijk dat er mensen nodig waren die de mouwen wilden opstropen. Ik heb twee kinderen en maak me grote zorgen over hun toekomst, dus mijn keuze was snel gemaakt. Mijn schoonvader zou niet gelukkiger kunnen zijn. Eindelijk heeft hij een boer als schoonzoon.’
De zeeboerderij van Elsom is het speerpunt van een Australische ontdekking die wetenschappers, agrariërs, klimaatactivisten én investeerders ongekend enthousiast maakt. Dit zou wel eens de silver bullet, het wondermiddel, kunnen zijn tegen klimaatverandering, zeggen wetenschappers, normaal toch zo voorzichtig met grote woorden.
Eerst de theorie: koeien stoten methaangas uit, vooral door te boeren en in mindere mate via het andere eind van de koe. Het gas ontstaat tijdens het spijsverteringsproces, als de enzymen in een van de magen van de koe reageren met het voedsel. Door die reactie ontstaat methaan, dat de koe vervolgens uitstoot. Bij schapen werkt het ongeveer hetzelfde.
Eenmaal in de atmosfeer is methaan zeer schadelijk: na koolstofdioxide (CO2) is methaan de belangrijkste veroorzaker van de opwarming van de aarde. Er wordt veel minder methaan dan CO2 uitgestoten, maar methaan is 28 keer sterker dan CO2. Vee is verantwoordelijk voor zo’n 37% van de methaanuitstoot die de mens veroorzaakt. Als al het vee ter wereld een land was, rekende Bill Gates eens voor, dan zouden alleen China en de Verenigde Staten meer uitstoten.
Asparagopsis
De Australische onderzoekers denken de oplossing te hebben gevonden: Asparagopsis, een roodkleurig zeewier, dat van nature in enorme hoeveelheden groeit in de wateren rond Australië en Nieuw-Zeeland. Door dagelijks een kleine hoeveelheid van het zeewier toe te voegen aan het veevoer, vermindert de uitstoot van methaan drastisch, met wel 90%. In andere onderzoeken met geconcentreerde doses Asparagopsis produceert het vee zelfs helemaal geen methaan meer. Een element dat van nature voorkomt in het zeewier, bromoform, voorkomt dat de enzymen in de koeienmaag reageren met het voedsel, waardoor de vorming van methaan uitblijft.
Dat levert een bijkomend voordeel op, dat de commercialisatie van het zeewier uiterst aantrekkelijk maakt: de koeien groeien sneller. Doordat ze geen energie verliezen via het uitstoten van methaan blijkt het vee tot wel 20% sneller te groeien. In de melk of in het vlees van het vee blijven geen schadelijke stoffen achter, zo blijkt uit tests.
Het Australische wetenschappelijke overheidsinstituut Csiro, dat tot taak heeft Australië van innovaties te voorzien, startte in 2012 een onderzoek naar het groeibevorderende effect van zeewier, nadat het een onderzoeker was opgevallen dat runderen aan de kust sneller groeiden dan die in de heuvels. Tijdens de experimenten op een boerderij in de Australische outback ontdekten de wetenschappers het effect van Asparagopsis op de methaanuitstoot en in de afgelopen vijf jaar is dat effect telkens bevestigd. Ook Amerikaanse onderzoekers van de Penn State University zagen de methaanuitstoot van koeien met 80% verminderen dankzij het zeewier.
Gepatenteerd
De Australiërs hebben de methode gepatenteerd en een consortium van de overheid, de James Cook University en de branchevereniging van de Australische veehouderij wil de ontdekking nu via licenties verkopen aan ondernemers die het zeewier moeten gaan produceren, zodat het vervolgens bij boeren terechtkomt. Head of sustainability Mike Battaglia van het Csiro geeft leiding aan het zeewierprogramma. Hij kan zijn enthousiasme nauwelijks verhullen. ‘In 2070 zal de aarde 70% meer voedsel moeten produceren en zuivel en vlees zijn belangrijke bronnen van schaarse voedingsstoffen als ijzer en magnesium. Tegelijk is de uitstoot van vee enorm. Dan zijn oplossingen nodig die voor iedereen gunstig zijn, want een oplossing die extra kosten met zich meebrengt, zou het nooit redden. Het zeewier betekent winst voor de boer doordat zijn vee sneller groeit en doordat hij zijn uitstoot vermindert. Het klimaat gaat erop vooruit, net als de consument, die straks met een schoon geweten een burger kan eten. De enige uitdaging die nog rest is zorgen dat er voldoende zeewier wordt geproduceerd.’
Sam Elsom, de modeontwerper die agrariër werd, loopt met zijn Tasmaanse boerderij Sea Forest voorop. ‘Niemand heeft deze specifieke zeewiersoort ooit op commerciële schaal verbouwd, dus het is een groot experiment. We hebben nu een soort rails gebouwd van bassins van twaalf bij tweehonderd meter, waarin het zeewier in de eerste fase van het bestaan kan groeien. Tegelijk experimenteren we in de baai met lange touwen in de oceaan, waaraan het zeewier zich kan hechten.’