.....in relatie tot de chippers intensiteit in Taiwan
Pelosi’s bezoek moet Taiwan steunen, maar kan averechts uitpakken
12:12
Alsof de eerste maanlanding weer opnieuw plaatsvond zaten dinsdag honderdduizenden mensen over de hele wereld aan hun computer of telefoonscherm gekluisterd. Via Flightradar24 was de route te volgen van het Amerikaanse toestel dat met Nancy Pelosi aan boord vertrok vanuit het Maleisische Kuala Lumpur in oostelijke richting.
Er gingen al dagen geruchten, maar tot op laatste moment bleef onduidelijk of de voorzitter van het Huis van Afgevaardigden Taiwan zou aandoen. Ook de regering in Tapei hield zich nadrukkelijk op de vlakte.
Toen de vlucht de Filipijnse hoofdstad Manilla passeerde, was duidelijk dat het bezoek daadwerkelijk ging plaatsvinden. Om 22.00 uur lokale tijd verscheen vervolgens op Taipei’s hoogste wolkenkrabber de tekst ‘Speaker Pelosi Welcome to TW’. In het Chinees stond er ‘dank vrienden die de democratie van Taiwan en de wereldorde komen steunen, de vriendschap VS-TW duurt eeuwig’.
Dat het toestel eerst oostwaarts vloog, pas bij de Filipijnen afboog naar het noorden en niet rechtstreeks koers zette naar Taiwan, was vermoedelijk ingegeven door zorgen over de veiligheid. De Volksrepubliek beschouwt Taiwan als een afvallige provincie en uitte de afgelopen dagen dreigende taal. Al uren voor de landing had Peking straaljagers de Straat van Taiwan in gestuurd vanaf het zuidelijke eiland Hainan. Global Times, de populistische tabloidkrant van de Chinese staat, opperde dat Peking Pelosi’s vliegtuig zou moeten escorteren tot in Taipei.
Spelen met vuur
Al sinds uitlekte dat Pelosi mogelijk naar Taiwan zou afreizen, heeft China in felle bewoordingen de VS gewaarschuwd voor de gevolgen. Peking probeerde hiermee uit alle macht Pelosi van een bezoek te weerhouden. De Chinese president Xi Jinping waarschuwde zijn Amerikaanse ambtsgenoot Joe Biden vorige week dat Amerika ‘speelde met vuur’. En dat terwijl China een kleine twee weken geleden nog geen spier vertrok toen Nicola Beer, vicevoorzitter van het Europees Parlement, met een delegatie een paar dagen in Taipei was.
Maar een bezoek van een Amerikaanse volksvertegenwoordiger, hoewel geen lid van de regering, ligt in China uiteraard veel gevoeliger. Niet alleen omdat de VS meermaals hebben beloofd het eiland te hulp te schieten mocht China Taiwan militair aanvallen, maar ook omdat Pelosi vaak kritiek uitte op China’s mensenrechtenschendingen. Peking hoopte door heel veel dreigende taal uit te slaan, de VS angst in te boezemen voor risico’s die zo’n bezoek immers met zich meebrengen.
Tegenreactie
Die tactiek kan juist Pelosi ertoe hebben aangezet haar zin door te drijven. Na alle ophef afzien van een bezoek zou Peking het signaal geven dat Amerika buigt voor intimidatie. De voormalige Republikeinse minister van buitenlandse zaken Mike Pompeo verweet Biden al toe te geven aan ‘een pestkop’ door Pelosi op te roepen niet te gaan.
Nu Pelosi toch in Taipei is, heeft Peking zichzelf hiermee in een lastig parket gemanoeuvreerd. Na al het verbale geweld moet de regering wel met een tegenreactie komen om geen gezichtsverlies te lijden bij de eigen bevolking. Het bezoek wordt daarom in staatsmedia door zowel de minister van buitenlandse zaken, de staatsraad en het Volkscongres in felle bewoordingen scherp veroordeeld. De VS worden voorgesteld als ‘de grootste saboteurs van de vrede en stabiliteit in de regio’.
Het Chinese leger, dat eerder Chinezen had opgeroepen ‘zich voor te bereiden op een oorlog’, heeft vier dagen van militaire oefeningen afgekondigd, die min of meer in een grote cirkel om Taiwan plaatsvinden. Dinsdag was al te zien dat colonnes Chinese tanks door de straten van Xiamen reden, dat het dichtst bij Taiwan ligt, en zich op het strand verzamelden. De verwachting is dat het Chinese leger nog meer dan gebruikelijk nu op haarlengte langs de grenzen van Taiwans luchtruim zal scheren en nog scherper aan de wind zal zeilen door wat Taiwan als zijn territoriale wateren beschouwt. Het is allemaal intimidatiepolitiek.
Slecht moment
Voor een echte oorlog is Peking op korte termijn, ondanks de versterking van vloot en leger in de afgelopen jaren, eigenlijk nog niet helemaal klaar. Experts denken dat China pas rond 2030 in staat zal zijn tot een invasie van Taiwan. Belangrijker is dat een oorlog Peking nu vooral slecht uitkomt. China zit mentaal gezien nog steeds midden in de corona-epidemie, waardoor de economie nu al twee kwartalen op de intensivecareafdeling ligt.
Bovendien vindt over een paar maanden het partijcongres plaats, het belangrijkste politieke evenement in vijf jaar. Xi zal zich hier vermoedelijk verkiesbaar stellen voor een derde termijn. En hoewel de president een stevige grip heeft op het land, zal hij hiervoor toch alle steun nodig hebben van de partijtop. Een oorlog beginnen, hoe die ook intern en in het buitenland verkocht kan worden als legitiem, kan grote verdeeldheid zaaien en is uiteraard geen stabiliserende factor voor het land. Zeker nu die andere oorlog in Europa ook in China indirect al voor allerlei problemen zorgt.
Anschluss van Hongkong
Pelosi beoogde met haar bezoek de democratie te steunen in Taiwan. Toch kan dit op lange termijn tegenovergesteld uitpakken, en niet alleen omdat de relaties met de VS zullen verslechteren. Zo zal Peking waarschijnlijk het aantal militaire oefeningen in de Straat van Taiwan — al flink opgevoerd in de afgelopen jaren — op korte termijn verder uitbreiden. Dat maakt het risico op een ongeluk, miscommunicatie of misrekening met desastreuze gevolgen in de regio veel groter.
Maar het bezoek kan Peking ook sterken in zijn streven om Taiwan van het 'verdwaalde pad richting onafhankelijkheid' terug te brengen naar de moederschoot. Xi heeft er nooit een geheim van gemaakt dat de hereniging met Taiwan zijn grootste ambitie is. De president is iemand die zich graag meet met China’s aartsvader Mao Zedong. Hij is zich zeer bewust van de historische invloed die hij kan hebben op China en net zoals zo veel totalitaire heersers lijkt hij naar zijn plek in de geschiedenis te streven.
Peking beloofde bij de overdracht van Hongkong in 1997 de inwoners tot 2047 zelfbestuur. Jaren van felle protesten leidden daar toch tot een Chinese interventie in 2020, waarmee de facto nu al een eind is gekomen aan Hongkongs autonomie. Het is niet ondenkbaar dat Pelosi’s bezoek de 'anschluss' van de voormalige Britse kroonkolonie, die uiterlijk in 2049 moet zijn voltooid, zal versnellen. Met een derde termijn op zak kan Xi zich gesterkt voelen om misschien eerder dan gedacht aan de klus van zijn leven te beginnen.
Reactie Peking
Op het moment dat Nancy Pelosi’s vliegtuig landde in Taipei, stuurde Peking meteen een verklaring uit dat ‘het bezoek ‘een ernstige schending is van het één-China-principe’ en een ‘ernstige inbreuk op de soevereiniteit en territoriale integriteit van China’. De VS respecteren net als de meeste landen al decennia dit principe, al erkent Washington niet Pekings claim dat Taiwan China’s grondgebied is. Het is politieke haarkloverij die voorkomt dat dit hoofdpijndossier escaleert.
Bezoek van diplomaten beschouwt Peking altijd als een erkenning dat Taiwan onafhankelijk zou zijn. China tekende daarom officieel protest aan bij de VS, ontbood de Amerikaanse ambassadeur en zette de invoer stop van zo’n honderd Taiwanese producten. Ook heeft ministerie van handel de export opgeschort van zand naar Taiwan.