Gezonde thuismarkt nodig om mondiaal mee te kunnen blijven spelen
Onze landbouw in last
Ruben Eg en Edwin van der Schoot
UTRECHT - Na de varkenshouders en glastuinbouwers staat nu ook de melkveehouder onder druk. De melkprijzen kelderden de afgelopen drie jaar met ruim 40%. Is er nog toekomst voor onze landbouw?
„We hebben de beste landbouwuniversiteit, vruchtbare rivierdelta, havens, goede binnenlandse markt en we gaan efficiënt met onze dure grond om.” Landbouweconoom Dirk Strijker (Rijksuniversiteit Groningen) legt uit waarom Nederland zo hoog scoort in de internationale landbouwstatistieken. „Die positie kunnen we handhaven, maar dan moet er wel iets gebeuren”, besluit hij, met name doelend op de situatie in de melkveehouderij.
Zeven jaar geleden werd in Brussel afgesproken de melkprijzen per 1 januari 2016 los te laten. Het was de zoveelste stap naar meer marktwerking, weg van het klassieke en zwaar gesubsidieerde gemeenschappelijke landbouwbeleid uit Europa. „Dit heeft tot gevolg gehad dat in ons land een kopgroep -en dat bedoel ik niet per se positief- van melkveehouders zichzelf flink in de schulden heeft gestoken bij de bank om grotere stallen te kunnen bouwen”, zegt Strijker. Liefst 250 tot 500 koeien kunnen er in de grootste stallen, waar 80 tot 130 tot voor kort de maat was. „Deze bedrijven kunnen door de gekelderde melkprijs nu in problemen komen.”
’Negatief sentiment'
Hoewel onder meer ook Franse boeren geraakt zijn, komt de klap in Nederland hard aan. Volgens officiële cijfers is de landbouw goed voor een kleine 10% van het bruto binnenlands product. Maar eigenlijk gaat het, volgens rapporten van de Rabobank, alleen de akkerbouwers redelijk goed. Glastuinbouw, melkveehouderij en pluimvee- en varkenshouders kampen allemaal met een ’negatief sentiment.’
De melkveehouderij is goed voor zo’n 25% van de landbouwmarkt, net als intensieve veehouderij. Glastuinbouw beslaat zo’n 40%, akkerbouw een kleine 10%. Strijker is zelf al langer bezorgd om de intensieve veehouderij: „Bedrijven met varkens en pluimvee hebben structurele problemen. Ongeveer 30 jaar geleden is de intensieve veehouderij, vooral in Brabant, door elke grens heen geschoten.” Hij verwijst naar het draagvlak in de maatschappij en de milieugevolgen.
De kapitaalsintensieve glastuinbouw zit al jaren in de problemen, door overcapaciteit en ingestorte bijverdiensten uit het leveren van restwarmte. Wel schrijft de Rabobank -waar ruim 80% van de tuinders bankiert- dat ze inmiddels positiever is over de toekomst van de sector.
Melkveehouders
Momenteel moeten vooral de melkveehouders oppassen dat zij niet de varkens- en pluimveehouders achterna gaan, waarschuwt Strijker: „Er zijn de afgelopen jaren grote sprongen gemaakt. Maar de sector loopt op tegen ecologische grenzen, en zit aan ’t randje van wat nog kan. De diversiteit is tanende, weilanden worden steeds grotere biljartlakens en een aantal weidevogels zien we niet meer terug.”
Als sector en overheid nu geen paal en perk stellen, zijn over een aantal jaar ’draconische maatregelen’ nodig. Deze kunnen elke marktwerking om zeep helpen, voorziet de econoom, met een mogelijk groot risico voor de Nederlandse economie: „Hoewel een groot deel van onze landbouwinkomsten niet meer uit primaire productie komt, is een gezonde thuismarkt wel een pilaar onder onze agrarische sector.”
Ex-bestuursvoorzitter van de Universiteit Wageningen Aalt Dijkhuizen, tevens boegbeeld van de door de overheid in het leven geroepen Topsector Agri & Food, relativeert de wens in te grijpen.„Prijsfluctuaties zijn van alle dag. Nederlandse landbouwsectoren hebben een periode met slechte prijzen achter de rug. Maar de wereldmarkt zal zich opschonen en een deel van de bedrijven zal dat niet overleven. Dat klinkt keihard, maar Nederlandse boeren houden zich in de regel beter staande dan hun internationale concurrenten. ,,De lange termijntrend is goed”, verwijst Dijkhuizen naar de stijgende vraag naar voedsel door de groeiende wereldbevolking.
Melkprijs
Dijkhuizen kan zich wel voorstellen dat de €500 miljoen subsidie die Brussel uittrok voor melkveehouders, gebruikt kan worden om de zwakkere bedrijven een exit te bieden. Na drie jaar van daling lijkt voor de melkboeren overigens de bodem in zicht. Branchevereniging LTO verwacht dat de melkprijs weer gaat stijgen. Enkele zuivelfabrieken hebben aangekondigd in september een hogere prijs te betalen.
Bron: DFT Premium