Het is de eerste keer in de eurocrisis dat de ministers van financiën in de eurozone, verenigd in de zogenaamde eurogroep, een lidstaat dwingen zijn spaarders op deze manier aan te slaan.
Bankroet
De Cypriotische minister van Financiën, Michalis Sarris, sprak van een zeer moeilijke beslissing. ‘Maar afgezet tegen de reële mogelijkheid van een bankroet en vergeleken met een aantal alternatieven die nog schadelijker zouden zijn geweest, was dit een verantwoord besluit.’
Volgens de voorzitter van de eurogroep, Jeroen Dijsselbloem, gaat het om een ‘eerlijke verdeling van de lasten’’, die gerechtvaardigd is in het licht van de abnormale omvang van de Cypriotische bankensector. Die is vijf keer zo groot als het bbp van het eiland - als Griekse dochters worden meegeteld zelfs zeven keer zo groot.
De eurogroep zou een soortgelijke maatregel daarom niet overwegen in het vooralsnog theoretische geval dat Italië of Spanje een beroep zou doen op Europese steun, ook al weigerde Dijsselbloem om dat ook expliciet uit te sluiten.
Politiek akkoord
De ministers van financiën in de eurozone bereikten zaterdagmorgen na tien uur vergaderen een akkoord over noodsteun aan Cyprus. Het eiland krijgt een lening van circa 10 mrd euro uit het Europese noodfonds om zijn banken van nieuw kapitaal te voorzien, schulden af te lossen en lopende uitgaven te dekken.
Het gaat om een politiek akkoord, dat nog moet worden goedgekeurd door onder meer het Nederlandse en het Duitse parlement. Volgens directeur Klaus Regling zou het ESM de definitieve overeenkomst in de tweede helft van april kunnen goedkeuren.
Heffing
Het steunbedrag valt aanzienlijk lager uit dan aanvankelijk voorzien dankzij de eenmalige ‘solidariteitsheffing’ van 9,9% op tegoeden van meer dan 100.000 euro en 6,75% voor kleinere rekeninghouders. De maatregel levert in een klap 5,8 mrd euro op.
Eerder was sprake van circa 17 mrd euro. Het resterende verschil wordt goedgemaakt door een verhoging van de vennootschapsbelasting van 10 naar 12,5% en privatisering van staatseigendommen.
Herstructurering van een Russische lening zal volgens Dijsselbloem eveneens voor verlichting zorgen, ‘maar niet in erg grote mate.’
Bank Holiday
De Cypriotische autoriteiten hebben alle banktegoeden tot het niveau van de verschuldigde heffing bevroren. Ze verwachten dat al het geld voor dinsdag, als de banken weer open gaan, in de schatkist is gestroomd.
Kennelijk was het tijdstip van de eurogroepvergadering met zorg gekozen, want maandag is een zogenaamde Bank Holiday op het eilland. Rekeninghouders worden schadeloos gesteld met aandelen in de bank.
ECB
De ECB heeft zich lang tegen een ‘bail-in’ van particuliere beleggers verzet, uit vrees dat het een kapitaalvlucht uit andere zwakke eurolanden naar het noorden van de eurozone zou kunnen veroorzaken. Maar ECB-directeur Jörg Asmussen noemde heffing in deze vorm zaterdag een ‘passend, op maat gemaakt instrument.’
‘Om de externe financieringsbehoefte te dekken, verbreedt Cyprus de fiscale basis eenmalig met een heffing die zowel ingezetenen als niet-ingezetenen treft. In andere programmalanden doet deze situatie zich niet voor.’
Voor de noordelijke landen was het politiek juist van groot belang dat particuliere beleggers een deel van de last op hun schouders krijgen. Cyprus heeft een twijfelachtige reputatie als toevluchtsoord voor Russisch kapitaal.
Irritatie Rutte
Aan een andere harde voorwaarde van de noordelijke landen, een onafhankelijk onderzoek naar de toepassing van anti-witwaswetgeving door de Cypriotische banken, is nog niet voldaan. De eurogroep stelt slechts vast dat de randvoorwaarden nu zijn vervuld en dat de audit elk moment kan beginnen. Als zich problemen blijken voor te doen, moeten die ‘in het kader van de programmaconditionaliteit worden gecorrigeerd.’
Premier Mark Rutte zei gisteren voor zijn vertrek uit de Belgische hoofdstad over het steunprogramma dat ‘we dit met grote terughoudendheid en irritatie doen.’ Vooral de aanwezigheid van Russisch geld geeft hem een vieze smaak in de mond.
Vierde steunland
Aan de andere kant is het risico om het land te laten vallen te groot. ‘Hoe graag we dat ook zouden willen doen vanwege het Russische geld en de witwaspraktijken, we kunnen het niet omdat Cyprus te zeer vervlochten is met de rest van de eurozone.
Cyprus is na Griekenland, Ierland en Portugal het vierde euroland dat een beroep moet doen op financiële assistentie van andere landen in de eurozone om het hoofd boven water te houden. Spanje heeft ook een beroep gedaan op het Europese vangnet, maar die steun is specifiek bestemd voor de bankensector.
IMF
Voor de noordelijke landen gold ook de betrokkenheid van het IMF bij het reddingsplan als absolute voorwaarde voor hun goedkeuring. IMF-directeur Christine Lagarde en ECB-president Mario Draghi hebben persoonlijk meeonderhandeld. Lagarde zal voorstellen dat het Fonds participeert in de redding, maar kon nog niet aangeven in welke mate.
Ook de nieuwe Cypriotische president, de conservatief Nikos Anastasiades, was bij het nachtelijke beraad aanwezig. De bijeenkomst van de eurogroep sloot vrijwel direct aan op de Europese top in Brussel.
FD