18-01-2016:
Iran draaide sinds gisteren de oliekraan open en de aandelenbeurzen in het Midden Oosten schoten omlaag. Het overaanbod op de wereldmarkt aan olie werd meteen nog groter. De economische sancties tegen Iran zijn sinds dit weekend opgeheven omdat het land voldoet aan het atoomakkoord dat het zes maanden geleden met het Westen sloot.
Iran is als supermacht in de regio, en ook een beetje in de wereld, terug van weggeweest
In de Perzische Golf lag al enige tijd een vloot van Iraanse olietankers klaar om onmiddellijk 36 miljoen vaten olie op de wereldmarkt aan te bieden. Dat is meer dan een derde van de wereldolieconsumptie op een dag.
Door landen in het Midden Oosten ging vandaag een schok. Een aangekondigde schok, maar toch een dreun, en de beurzen van Saudi-Arabië, Abu Dhabi en Katar sloten vier tot zeven procent lager.
Iran is als supermacht in de regio, en ook een beetje in de wereld, terug van weggeweest, maar nu met een stevige financiële steun in de rug: olie. De oliemarkten leken de terugkeer van Iran de laatste weken te hebben ingeprijsd met 30 dollar per vat olie.
Maar onvoldoende. Maandag daalde de prijs van een vat Brent naar een dieptepunt van iets boven de 27 dollar om daarna enigszins te herstellen rond de 29 dollar. Zo belandde de olieprijs op het laagste niveau sinds 2003.
Overal wordt olie gevonden
In negentien maanden kelderde de prijs van een vat Brent van 114 dollar naar onder de 30. Niet dat Iran hier nu debet aan is. Het probleem is dat overal olie wordt gevonden: in schaliegesteente in de VS, in teerzanden in Canada en in de diepzee. De Verenigde Staten is in twee jaar de grootste olieproducent ter de wereld geworden, op de hielen gezeten door Rusland en daarna komt pas Saudi-Arabië.
De Russen, die ook met westerse sancties en met de lage olieprijs kampen, pompen wat ze kunnen om zoveel mogelijk oliedollars binnen te krijgen om de krimpende economie draaiende te houden en de schatkist niet nog leger. Door de terugvallende groei in China, is de groei van de vraag naar olie iets terug gevallen. .
Ook Irak wil binnen een aantal jaar de productie van Saudi-Arabië evenaren
Al die factoren bij elkaar zorgen voor een groeiende plas olie op de wereldmarkt. De schatting van het Internationaal Energie Agentschap is dat er wereldwijd ruim twee miljoen vaten per dag meer geproduceerd worden dan de vraag.
En nu gaat Iran ook nog de wereldmarkt op. Het land verkocht al wel lichte olie aan Azië, maar mag nu weer aan het Westen leveren. De verwachting is dat Iran naar de 3,5 miljoen vaten per dag gaat, terwijl het nu nog 600.000 vaten minder produceert. Ondertussen wil Irak, dat nu 4,5 miljoen vaten per dag doet, binnen een aantal jaar evenveel als concurrent Saudi-Arabië oppompen, zo'n 10 miljoen vaten per dag.
Oude rekeningen betaald
De Iraanse olie-installaties zijn door de westerse sancties van het afgelopen decennium verouderd en moeten vernieuwd worden om veel meer olie te gaan produceren. Maar met het opheffen van de sancties komt er zo'n 90 miljard euro vrij dat bevroren was. Alleen al Shell moet nog een rekening aan het land betalen van 2 miljard. Het Brits-Nederlandse olieconcern wil dat zo snel mogelijk doen, om er weer aan de slag te kunnen. De verwachting is dat de modernisering van de olie-industrie in Iran op korte termijn ter hand wordt genomen.
Iran liet het afgelopen jaar al zijn opkomende regionale invloed gelden in de strijd tegen IS in Irak en Syrië. Ook in Jemen is het land actief door de sjiieten te steunen tegen de door Saudi-Arabië gesteunde soennieten.
Iran kan nu ook weer handeldrijven met het Westen. Dit weekend werden dan ook onmiddellijk 114 nieuwe Airbus toestellen besteld. Het opheffen van de westerse boycot zal Iran geen windeieren leggen en financieel economisch sterker maken. Het kan daarmee ook zijn geopolitieke aspiraties verstevigen. .