deel I
Eurogroepvoorzitter Jeroen Dijsselbloem heeft ‘de wereld een dienst bewezen', Dat zegt Willem Buiter, hoofdeconoom van Citigroup.
Hij maakte eindelijk duidelijk op welke manier de eurozone de bankensector gaat opschonen. Maar dan moeten de politici wel snel beginnen. Aandeelhouders, obligatiehouders en misschien ook grote spaarders moeten bloeden. Prijskaartje? Tussen de €1000 mrd en €?3000 mrd.
Wat vindt u van het definitieve akkoord over Cyprus?
‘Het akkoord is precies zoals het moet zijn, met drie verbeteringen ten opzichte van het akkoord van twee weken geleden. Het is mij een raadsel waarom zowel de Eurogroep als het Internationaal Monetair Fonds als de Europese Centrale Bank toen nog kon leven met een bijdrage van kleine spaarders.
Dat is een onnodige miskleun geweest. Beter is ook dat nu alle obligatiehouders, de achtergestelde én de gewone, in de bail-in zijn meegenomen. De gewone obligatiehouders ontsnapten in de eerste afspraak. Dat waren er in Cyprus misschien niet zo veel, maar in andere landen zal het waarschijnlijk mogelijk zijn om alle deposito’s buiten schot te houden als je alle obligatiehouders meepakt.
Die kans is overigens bij de redding van SNS Reaal in Nederland gemist. Toen zijn alleen de achtergestelde obligatiehouders meegenomen en moest de Staat €?3,7 mrd in de redding steken.’
Minister Dijsselbloem durfde het toen nog niet aan ook de gewone obligatiehouders mee te laten betalen.
‘Dat is fout geweest. Dat is in de toekomst wel te compenseren als er weer eens een gat in de banken valt.’
Terug naar Cyprus. Wat is de derde ?verbetering?
‘Het is een echte bail-in geworden van bankcrediteuren en geen vermogensheffing. Dat is een groot verschil. Een vermogensheffing leg je op als de Staat failliet is. Dan raak je alle vermogens. Als een bank failliet gaat, moet je de bankcrediteuren aanslaan. Uiteindelijk hebben ze het goed gedaan. En dat is moreel juist en efficiënt voor de toekomst.
Dat men weet dat de banken geen financiële steun van de overheid krijgen, afgezien van de verzekerde deposito’s onder €?100.000. De kleine deposito’s zijn overigens alleen veilig als er een solvabele overheid achter de garantie staat. Totdat we in de eurozone een gemeenschappelijke depositogarantie hebben, zijn in alle lidstaten met financieel zwakke banken en overheden ook kleine spaarders niet veilig.’
Is dit het model voor bankreddingen?
‘Ja, dit is duidelijk het juiste model. Dat betekent niet dat de lijst van crediteuren die meegepakt worden bij elke bankenredding hetzelfde is. Ik verwacht dat er weinig landen en banken zijn waar depositohouders een serieus risico lopen, als men tenminste bereid is alle andere niet-gegarandeerde crediteuren mee te laten betalen.’
Wat vindt u van het crisismanagement van de eurozone?
‘Dat is nog steeds een puinhoop. Men leert heel langzaam en is niet bereid snel genoeg door te pakken. Als er elders nog zwakke, wankele of zombiebanken zijn, lopen die direct het risico in financieringsproblemen te komen. Nu er een bail-inmodel is, moet er snel en gecoördineerd gehandeld worden.’
En vooral nu Dijsselbloem gezegd heeft dat dit de nieuwe aanpak wordt?
‘Dat was door Cyprus al overduidelijk. Ook als hij het niet gezegd had, was het duidelijk dat Cyprus een laboratorium was.’
Maar Dijsselbloem had wel gelijk met zijn uitlatingen?
‘Absoluut. Nederlanders staan er bekend om liever duidelijk dan tactvol te zijn. Maar hij heeft de wereld een dienst bewezen door dit zo duidelijk te zeggen. Niemand spreekt hem ook tegen. Men zegt alleen dat Cyprus uniek is en dat is ook zo. Het is als Dik Trom, een bijzonder kind en dat is het. Maar uiteindelijk is elk land bijzonder en speciaal.’
Politici kunnen niet langer wachten met het herkapitaliseren van banken?
‘Ze moeten nú in actie komen. Niet alleen in Zuid-Europese landen, maar in de hele eurozone. Er is geen enkel euroland zonder bank die herstructurering en herkapitalisering nodig heeft. En bij al die banken moet met het nieuwe model worden gewerkt. Zo blunderen we onszelf een bankenunie in.
Sommige mensen denken dat de nieuwe aanpak de bankenunie onderuit haalt, maar dat is absoluut niet het geval. We krijgen Europees bankentoezicht. Het einde van nationaal bankentoezicht is een goede zaak, want dat was rampzalig. En met het Europese toezicht komt er ook een resolutiemechanisme voor het afwikkelen van noodlijdende banken.’
Zelfs de opmerking van Dijsselbloem dat het noodfonds ESM (Europees Stabiliteitsmechanisme) niet meer nodig is voor bankensteun ondermijnt de bankenunie niet?
‘Nee hoor, dat is vooral een hoop die hij uitspreekt. Als een systeemrelevante bank moet worden geherkapitaliseerd via een bail-in worden aandeelhouders weggevaagd door verwatering, omdat achtergestelde en gewone obligaties en misschien onverzekerde deposito’s worden omgezet in aandelen.
Het is mogelijk dat zelfs dat niet genoeg is. In dat geval kom je bij de nationale belastingbetaler. Pas als dat nog niet genoeg is, komt het ESM in beeld. Het is heel wel denkbaar dat Dijsselbloem gelijk heeft dat het ESM zeer zelden voor bankensteun wordt aangesproken.’
Hoeveel tijd heeft de politiek om het bankenprobleem op te lossen?
‘Dat hangt ervan af hoeveel schade ze willen riskeren. Als ze die willen minimaliseren, beginnen ze meteen na Pasen.’
Wat is die schade?
‘Dat alle banken die gezien worden als potentieel zwak geen financiering meer kunnen krijgen. Dan krijg je bankruns en een plotselinge stilstand van alle marktfinanciering. Zeker nu de meeste eurolanden bijna geen begrotingsruimte meer hebben om hun banken te redden.
Kijk naar Nederland, waar huishoudens een hypotheekschuld hebben van ongeveer €?600 mrd, net zo groot als in Spanje. Krankzinnig. Stel dat daar 10% op afgeschreven moet worden, dan gaat het om €?60 mrd. Tel daar de waarschijnlijke verliezen op vastgoed bij op. Bedragen die groot genoeg zijn om die gaten te dichten, kunnen banken niet op de markt krijgen. En als ze op Dijsselbloems deur kloppen, zal hij dat niet willen en kunnen geven.
Het zou desastreus zijn voor de kredietwaardigheid van de Nederlandse overheid. Dat is in Duitsland en Frankrijk niet anders. Zowel de financiële ruimte als de politieke aanvaardbaarheid om banken te redden zonder bail-in is er niet meer.’